thalesandfriends.org
ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ
Ο Μίλοραντ Πάβιτς είναι ο διασηµότερος, όπως άλλωστε και ο ευρηµατικότερος,
σύγχρονος σέρβος συγγραφέας. Το βιβλίο του που είχε τεράστια απήχηση σε όλον
τον κόσµο (και στη χώρα µας) είναι το Λεξικό των Χαζάρων, το οποίο γνωρίζει
συνεχείς επανεκδόσεις, έχει µεταφερθεί µε µεγάλη επιτυχία και στο θέατρο και
εξακολουθεί να θεωρείται το σηµαντικότερο έργο του. Αξιοποιώντας την παράδοση
των βυζαντινών χρονικών, των σερβικών µύθων και θρύλων, όπως και των
δηµοτικών τραγουδιών της χώρας του, τα µεταµορφώνει ακολουθώντας την
παράδοση του µαγικού ρεαλισµού σε µια γοητευτική εκδοχή του σύγχρονου κόσµου.
Η ποίηση ως ουσιαστικό συστατικό της συλλογικής µνήµης ενσωµατώνεται στην
πρόζα για να δώσει την εικόνα ενός εκστατικού και ονειρικού σύµπαντος που
ανασύρεται µέσα από αυτό που για τον Πάβιτς αποτελεί συστατικό της δηµιουργίας:
τη συλλογική µνήµη. Τα ελληνικά βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Εστία και Καστανιώτη. Τη συνέντευξη που
ακολουθεί την παραχώρησε αποκλειστικά στο «Βήµα».
- Πότε σας ήρθε για πρώτη φορά η ιδέα να γράψετε ένα βιβλίο σαν το Λεξικό των
Χαζάρων;
«Εχω ζήσει σε δύο αιώνες, τον 20ό και τον 21ο. Μέσα στους αιώνες αυτούς έχω
γράψει δύο µυθιστορήµατα που µου αρέσουν περισσότερο από όλα τα υπόλοιπα: τον
20ό το Λεξικό των Χαζάρων και τον 21ο το Δεύτερο σώµα. [Το τελευταίο
κυκλοφόρησε πρόσφατα στη Ρωσία και µέσα στον εφετινό Ιανουάριο πούλησε
15.000 αντίτυπα.] Το Λεξικό αναφέρεται στην αναζήτησή µου της τριπρόσωπης
αλήθειας της ζωής που άρχισε στα νιάτα µου, το 1952. Το Δεύτερο σώµα είναι η
αναζήτησή µου της αλήθειας µετά θάνατον, γιατί ο Χριστός είχε - και µας
υποσχέθηκε - ένα δεύτερο µετά θάνατον σώµα. Και τα δύο βιβλία τα συνέλαβα ως
θρησκευτικά µυθιστορήµατα».
- Είπατε κάποτε ότι έχετε προσπαθήσει να σβήσετε ή ακόµη και να εξαφανίσετε
την αρχή και το τέλος των µυθιστορηµάτων σας. Ποιο ήταν το κίνητρο πίσω από
αυτή την ιδέα;
«Προσπαθώντας να σβήσω την αρχή και το τέλος στα µυθιστορήµατα, στα διηγήµατα
και στα θεατρικά µου έργα είχα πλήρη συνείδηση του ότι πρέπει να
διαφοροποιήσουµε τη ζωή από τη λογοτεχνία. Η ζωή έχει αρχή και τέλος, το
µυθιστόρηµα δεν πρέπει να έχει. Προσπάθησα να προσφέρω σε λογική τιµή στον
αναγνώστη ένα εικονικό σπίτι όπου θα µπορούσε να ζήσει για ένα µήνα. Τέλος, στα
δοκίµιά µου Το µυθιστόρηµα ως κατάσταση υπάρχει κάποιος που µιλάει για τη µη
γραµµική αφήγηση».
- Πόσο σηµαντική είναι η τεχνική για σας; Πώς αναπτύσσετε τη φόρµα των
βιβλίων σας; Η ιδέα για τη φόρµα σάς έρχεται προτού καταλήξετε στο τι
ακριβώς θέλετε να πείτε στο βιβλίο που σχεδιάζετε να γράψετε;
«Οι συγγραφείς που είναι πιο έξυπνοι από τα βιβλία τους βρίσκονται εκτός του
metier. Πρέπει κανείς να αφήνει το βιβλίο να ζει και να σκέπτεται, να αισθάνεται και
να φαντάζεται από µόνο του. Δεν γνωρίζω ποτέ το τέλος των βιβλίων µου, όµως αυτά
το ξέρουν εξαρχής».
- Προτού στραφείτε στην πεζογραφία γράψατε αρκετά ποιήµατα που σας
καθιέρωσαν ως έναν από τους διακεκριµένους ποιητές της µεταπολεµικής
Γιουγκοσλαβίας. Τι σας έκανε να στραφείτε στην πεζογραφία; Γράφετε ακόµη
ποιήµατα;
«Εχω την εντύπωση ότι οι διαφορές ανάµεσα στα είδη είναι τεχνητές. Ετσι, κάποια
στιγµή ενσωµάτωσα την ποιητική µου αίσθηση στην πρόζα µου. Με αυτόν τον τρόπο
τα µυθιστορήµατα, τα διηγήµατα και τα διαδραστικά θεατρικά µου έργα µοιάζουν
καλύτερα».
- Είναι εµφανές ότι σχεδόν σε όλα σας τα βιβλία προσπαθείτε να εισαγάγετε στη
λογοτεχνία τη µη γραµµική αφήγηση προκειµένου να καταστήσετε τον
αναγνώστη πιο ενεργό συµµέτοχο από ό,τι ισχύει συνήθως. Πότε σας πέρασε από
τον νου ότι µπορείτε να γράψετε ένα καλύτερο βιβλίο αν εγκαταλείψετε τις
παραδοσιακές τεχνικές της αφήγησης;
«Ο σκοπός µου δεν ήταν να εγκαταλείψω τις παραδοσιακές τεχνικές της αφήγησης.
Αυτό που πάντα έχω κατά νου είναι να αποφύγω τις παραδοσιακές τεχνικές της
ανάγνωσης. Ας δούµε τα οµηρικά έπη ή τα σερβικά δηµοτικά τραγούδια προτού
πάρουν γραπτή µορφή, ας δούµε τη Βίβλο - όλα είναι µη γραµµικές αφηγήσεις. Πώς
θα υποδεχτούµε την αφήγηση - αυτό το ζητούµενο».
- Ανήκετε στους λίγους σύγχρονους συγγραφείς που χρησιµοποιούν
αντισυµβατικές τεχνικές, όπως λ.χ. συνδυάζοντας τη µορφή του µυθιστορήµατος
µε τη δοµή του σταυρόλεξου ή χρησιµοποιώντας τη σειρά των εικόνων στην
τράπουλα ταρό για να ορίσετε τη σειρά των κεφαλαίων. Πώς λειτουργούν όλα αυτά στη γραφή σας ή ακόµη και στη φαντασία σας;
«Αυτά µε βοήθησαν στην έρευνά µου για έναν νέο τρόπο αφηγηµατικής ανάγνωσης.
Αν παρατηρήσετε, οι παραπάνω τρόποι και όλοι οι άλλοι που χρησιµοποίησα
προϋποθέτουν έναν διαφορετικό τρόπο ανάγνωσης στη ζωή µας. Αλλά το ζήτηµα
είναι ότι πιο µπροστά δεν είχαν εφαρµοστεί στη λογοτεχνία. Ενα λεξικό, µια
τράπουλα ταρό, έναν αστρολογικό οδηγό κτλ. δεν τα χρησιµοποιείτε όπως
χρησιµοποιείτε ένα βιβλίο για να το διαβάσετε. Αυτή την αντίληψη της ανάγνωσης
την εφάρµοσα στη λογοτεχνική γραφή. Αυτό ήταν όλο».
- Για ποιο λόγο διαλέξατε τη χαµένη φυλή των Χαζάρων ως βασικό θέµα του
διάσηµου µυθιστορήµατός σας;
«Επειδή η µοίρα των µικρών λαών που έχουν εξαφανιστεί προκαλεί εντονότερη
εντύπωση και έχει µεγαλύτερη ιδιαιτερότητα από άλλα πράγµατα. Αυτό δεν το ήξερα
γράφοντας το Λεξικό µου, αλλά αργότερα διαπίστωσα ότι ακόµη και σε µεγάλα έθνη,
όπως η Γαλλία, είπαν "Για δείτε: τις λέξεις Khazars και Quasars τις προφέρουµε το
ίδιο!"».
- Πώς επηρεαστήκατε από τον Μπόρχες; Κάποτε σας αποκάλεσαν «Μπόρχες των
Βαλκανίων». Εσείς τι λέτε;
«Ο Μπόρχες ήταν ο πιο ταλαντούχος αναγνώστης του προηγούµενου αιώνα. Αλλά το
πώς να γράφω µια πρόταση το έµαθα από τους σέρβους και τους έλληνες Πατέρες της
Εκκλησίας, όπως ο Ιωάννης ο Χρυσόστοµος, ο Δαµασκηνός και ο Μέγας Βασίλειος».
- Για όλους µας η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ήταν ένα σοκ. Τι επιπτώσεις είχε
στους πολίτες της και ιδιαίτερα στους Σέρβους; Πιστεύετε ότι υπάρχει επιδίωξη
για ανασύσταση της Οµοσπονδίας στο µέλλον;
«Για µένα δεν υπάρχει τέτοιο ζητούµενο».
- Ποιο είναι σήµερα το πολιτικό και πολιτιστικό κλίµα στη Σερβία;
«Ενας θεατρικός κριτικός έγραψε πρόσφατα: "Την ιστορία του σηµερινού σερβικού
θεάτρου θα τη θυµόµαστε ως περίοδο στην οποία δεν παίζονται έργα του Πάβιτς".
Πρέπει όµως να σας πω ότι έχουµε καλές κινηµατογραφικές ταινίες (του Σιγιάν
Ντραγκόγεβιτς, του Κουστουρίτσα) και κακή κινηµατογραφική βιοµηχανία. Εχουµε
καλή λογοτεχνία (ιδιαίτερα από τις γυναίκες, που τη διαβάζω µε µεγάλη
ευχαρίστηση: από την Ισιδώρα Μπιγέλιτσα, τη Νέντα Τοντόροβιτς, τη Γιασµίνα
Μιχάιλοβιτς και άλλες), αλλά ταυτοχρόνως έχουµε κακές σχέσεις µε τον υπόλοιπο
κόσµο. Και τα λοιπά».
- Γράφετε κάποιο νέο βιβλίο; Αν ναι, θα θέλατε να µας πείτε περί τίνος
πρόκειται;
«Γράφω ένα είδος µικρού βιβλίου µε διηγήµατα από όλον τον κόσµο. Σε αυτό θα
συµπεριλάβω σύγχρονους συγγραφείς από την Ελλάδα ως την Ιαπωνία, µε τα
βιογραφικά και βιβλιογραφικά τους σηµειώµατα. Φυσικά όλα αυτά, όπως και τα
διηγήµατα, θα τα επινοήσω».
Το ΒΗΜΑ, 25/02/2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου