Ο μοναδικός κληρονόμος του Καβάφη

protothema.gr

Ποιος ήταν ο Αλέκος Σεγκόπουλος; - Γεγονότα και μαρτυρίες για τη σχέση του με τον Καβάφη – Άγνωστες λεπτομέρειες για τα νεανικά χρόνια  του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή.

 Πριν μερικούς μήνες (26 Αυγούστου 2017), γράψαμε στο protothema. gr ένα άρθρο για τον μεγάλο Αλεξανδρινό ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη. Η απήχησή του ήταν μεγάλη και τα σχόλια των  αναγνωστριών και αναγνωστών του protothema. gr πολλά. Κάποια βέβαια επικεντρώθηκαν στην ερωτική ζωή του Καβάφη. Δυστυχώς δεν έχουμε στη διάθεση μας κάποιο νέο στοιχείο για το συγκεκριμένο θέμα, οπότε είμαστε υποχρεωμένοι να μεταφέρουμε όσα έγραψαν αξιόπιστοι και σημαντικοί, μελετητές του Καβάφη και του έργου του.
Στο άρθρο αυτό, αναφερθήκαμε ονομαστικά και στον Αλέκο Σεγκόπουλο, χωρίς να επεκταθούμε περισσότερο.


Ο Αλέκος Σεγκόπουλος, άγνωστος μάλλον στο ευρύ κοινό ήταν ένα πρόσωπο με σημαντική παρουσία δίπλα στον Καβάφη τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του (κυρίως μετά το 1916, ως τον θάνατο του Καβάφη, το 1933).

 Ποιος ήταν ο Αλέκος Σεγκόπουλος;
Το μοναδικό ολοκληρωμένο βιογραφικό του Αλέκου Σεγκόπουλου, υπάρχει στη «βάση» βιβλιοnet του «Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού». Ας δούμε τι αναφέρει.

Ο Αλέκος Σεγκόπουλος, γεννήθηκε στην Αμαλιάπολη Αλμυρού Βόλου το 1898 τόπο καταγωγής του πατέρα του, του Δημήτρη, οινοποιού στο επάγγελμα. Το 1906, ο πατέρας του πέθανε και η μητέρα του Μαρία, το γένος Πράσσα, ράπτρια στο επάγγελμα, εγκατέλειψε τον Βόλο και εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (1907), μαζί με τον Αλέκο και τα τρία μικρότερα αδέλφια του. 

Σύντομα εξελίχθηκε σε ράπτρια της καλής κοινωνίας της Αλεξάνδρειας και αυτό την βοήθησε να μορφώσει τα παιδιά της, τα οποία σπούδασαν σε κορυφαία σχολεία της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης. Ο Αλέκος Σεγκόπουλος, σπούδασε στη Σαλβάγειο Εμπορική Σχολή της Αλεξάνδρειας και άρχισε να εργάζεται ως λογιστής σε ελληνικές επιχειρήσεις επεξεργασίας βαμβακιού και στη συνέχεια ως χρηματιστής στο Χρηματιστήριο της πόλης.



Τότε γνωρίστηκε με τον Κ. Καβάφη (τον οποίο τον αποκαλούσε «πατέρα»), με τον οποίο συνδέθηκε «με σχέσεις σεβασμού και φιλίας» Με τη διαθήκη που συνέταξε ο ποιητής το 1923,ο (25χρονος τότε!) Αλέκο Σεγκόπουλος ορίστηκε διαχειριστής και κληρονόμος τις περιουσίας και του αρχείου του.

Ο Αλέκος Σεγκόπουλος πέθανε στην Αθήνα το 1966.

Μέχρι εδώ, όλα δείχνουν, σχεδόν φυσιολογικά. Μια πληροφορία που δίνεται όμως στη βάση βιβλιοnet, είναι εντελώς λανθασμένη και δημιουργεί προβληματισμούς. Γράφεται λοιπόν στο βιογραφικό του Α. Σεγκόπουλου ότι (στην Αλεξάνδρεια), «η δε μητέρα του ήταν ράπτρια της μητέρας του (ενν. του Καβάφη) Χαρίκλειας» (μετά το 1907 και την άφιξη της στην αιγυπτιακή πόλη). Η μητέρα του Καβάφη Χαρίκλεια (το γένος Φωτιάδη), πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου του 1899! Πώς ήταν δυνατόν η Μαρία Σεγκοπούλου να ήταν ράπτριά της μετά το 1907;

Φαίνεται λοιπόν, ότι η μητέρα του Αλέκου Σεγκόπουλου, γνωριζόταν από παλιά με την οικογένεια Καβάφη, καθώς και σε πολλές άλλες πηγές αναφέρεται ότι ήταν ράπτρια, της Χαρίκλειας Καβάφη. 



Η πιο αξιόπιστη από τις πηγές αυτές, θεωρούμε ότι είναι η συγγενής του Καβάφη, κόρη της ανιψιάς του Χαρίκλειας, Μαρίνα Βαλιέρι, η οποία σε συνέντευξή της στο CNN Greece και του Κώστα Πλιάκα (22 Ιουλίου 2017) ανέφερε, μεταξύ άλλων τα εξής:

«Στο σπίτι της οικογένειας δούλεψε στην υπηρεσία της μητέρας του Καβάφη μια νεαρή κοπέλα. Κάποια στιγμή αυτή έμεινε έγκυος. Ήταν πολύ επικίνδυνο τότε να μείνει έγκυος μια φτωχή κοπέλα από τον γιο μιας πλούσιας οικογένειας, που μάλιστα είχε και καλές σχέσεις με τον σουλτάνο. 

Τότε η οικογένεια είχε φύγει για λίγο καιρό από την Αλεξάνδρεια λόγω της εξέγερσης κατά των Άγγλων και είχε πάει στην Κωνσταντινούπολη όπου είχε συγγενείς. Η κοπέλα έφυγε από την πόλη. Το τι έγινε αμέσως μετά δεν ξέρω, αλλά χρόνια μετά εμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια με το παιδί. Κανείς δεν ήξερε ποιος ήταν ο πατέρας του παιδιού. Το όνομα του ήταν Αλέκος, όπως λεγόταν ένα από τα αδέρφια του Κωνσταντίνου».

Στη συνέχεια, η Μαρίνα Βαλιέρι, μιλά για την πολυσυζητημένη σχέση Καβάφη – Σεγκόπουλου. Όταν ο Αλέκος Σεγκόπουλος παντρεύτηκε (πρώτη σύζυγος του ήταν η Ρίκα Αγαλλιανού, γνωστότερη ως Ρίκα Σεγκοπούλου), ο Καβάφης φιλοξένησε το νιόπαντρο ζευγάρι σπίτι του… 

Όταν ο Σεγκόπουλος, μιλούσε για τον Καβάφη, έλεγε «ο γέρος μου», ενώ όταν πέθανε ο Καβάφης, ο Σεγκόπουλος έκλαιγε και έλεγε «πατέρα μου, πατέρα μου». Αργότερα, σε ερώτηση της μητέρας της Μαρίνας Βαλιέρι προς τον ίδιο τον Α. Σεγκόπουλο, αν είναι γιος του Καβάφη, εκείνος της απάντησε: «Χαρίκλεια, δεν ξέρω» Η μητέρα της Μαρίνας Βαλιέρι πίστευε ότι ο Αλέκος Σεγκόπουλος ήταν ο νόθος γιος του Καβάφη. Υπήρχε μεγάλη φυσιογνωμική ομοιότητα ανάμεσα στους δύο άνδρες, ο δε Σεγκόπουλος, πέθανε (το 1966), από την ίδια ασθένεια με τον Καβάφη .Καρκίνο του λάρυγγα…



Το 2013, ο Κώστας Ακρίβος, έγραψε το θεατρικό έργο «Ο Γηραιός Πατήρ μου», με θέμα αυτή ακριβώς την σχέση Καβάφη – Σεγκόπουλου, για την οποία «μουρμούριζε όλη η Αλεξάνδρεια». Ο συγγραφέας αξιοποιεί τις 72 επιστολές του Καβάφη προς τον Σεγκόπουλο, τις σημειώσεις του Π. Σαββίδη, του Σ. Τσίρκα και του Τ. Μαλάμου. Ο Μανόλης Σαββίδης, στον επίσημο δικτυακό τόπο του αρχείου Καβάφη, αναφέρεται στην μεγάλη αδυναμία του Αλεξανδρινού ποιητή προς τον Σεγκόπουλο.

Δεν αποκλείει ο Σεγκόπουλος να ήταν γιος του Καβάφη, καθώς ο ποιητής δεν ήταν (κατά τη Ρίκα Σεγκοπούλου), αποκλειστικά ομοφυλόφιλος.

Επίσης κατά τον Μ. Σαββίδη, δεν αποκλείεται ο Σεγκόπουλος να ήταν νόθος γιος ενός από τους αδελφούς του Καβάφη.

Πάντως είτε ήταν γιος, ανιψιός ή εραστής του Κ. Καβάφη, ο Α. Σεγκόπουλου υπήρξε ένα πρόσωπο με το οποίο ο ποιητής είχε ιδιάζουσα σχέση.

Σύμφωνα λοιπόν με την επικρατέστερή εκδοχή, η νεαρή Μαρία (Ελένη αναφέρεται σε άλλες πηγές), βρισκόταν στην υπηρεσία της οικογένειας Καβάφη και έμεινε έγκυος από τον Κωνσταντίνο ή κάποιον αδερφό του. Για να αποφευχθεί το σκάνδαλο, η νεαρή στάλθηκε στην Ελλάδα, όπου παντρεύτηκε τον Δημήτρη Σεγκόπουλο. Εκτός από τον Αλέκο, απέκτησε άλλα τρία παιδιά. Μετά τον θάνατο του άντρα της, έφυγε με τα παιδιά της για την Αλεξάνδρεια και εκεί αναπτύχθηκε η «ιδιάζουσα σχέση» του Κ. Καβάφη με τον Αλέκο.


Μερικά άγνωστα στοιχεία για τα νεανικά χρόνια του Κ. Καβάφη
Γεννήθηκε στις 17 Απριλίου 1863 (με το ιουλιανό ημερολόγιο). Πατέρας του ήταν ο Πέτρος-Ιωάννης Καβάφης (1814-1870) και μητέρα του η Χαρίκλεια Φωτιάδη (1835-1899). Το ζεύγος Καβάφη απέκτησε συνολικά 9 παιδιά, δύο από τα οποία, η Ελένη και ο Παύλος, πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Ο Κωνσταντίνος ήταν το μικρότερο παιδί της οικογένειας. Νονά του Κ. Καβάφη ήταν η ξαδέλφη του Αμαλία Πιταρίδου. Το 1882, η οικογένεια Καβάφη, μετά την εξέγερση στην Αλεξάνδρεια, μετακομίζει στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στον παππού του ποιητή, Γεώργιο Φωτιάδη, 82 ετών τότε.



Στο «ημερολόγιο» του, ο Καβάφης αναφέρεται σε κάποια συγγενή της μητέρας του, την κυρία Πλέσσου  που τους υποδέχεται μαζί με τους γιους της στην Κωνσταντινούπολη: «… και οι νεαροί Πλέσσοι ήρθαν να μας υποδεχτούν. Οι Πλέσσοι είναι όλοι τους ωραία παλικάρια αλλά ο πιο όμορφος από τους τρεις είναι ο Τάσος».

Το 1883, στην Κωνσταντινούπολη, αρχίζει να εκδηλώνεται ο ομοσεξουαλισμός του Καβάφη, με τον εξάδελφό του Γ. Ψύλλιαρη (μαρτυρία Ρίκας Σεγκοπούλου).

Το 1884, αρχίζει να γράφει ποιήματα και πεζά.



Το 1885, γράφει τα ποιήματα «Όταν  Φίλοι μου, Αγαπούσα…» και «Το Νιχώρι». Το 1885 ή το 1886, γράφει το πεζό «Μια Νυξ στο Καλιντέρι», που παρέμεινε ανέκδοτο ως το 1963. Στις 3 Ιανουαρίου 1886, δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Κωνσταντινούπολις», το πεζό του Κωνστ. Π. Καβάφη «Το Κοράλλιον υπό Μυθολογικήν Άποψιν». Από τον Οκτώβριο του 1885, έχει επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια με τη μητέρα του και τους αδελφούς του Αλέξανδρο και Παύλο.

Τα τρία και πλέον χρόνια που έλειψε από την Αλεξάνδρεια, αλληλογραφούσε με τους φίλους του Μικέ Θ. Ράλλη και Στέφανο Στ. Σκυλίτση (που πέθαναν νεότατοι τα επόμενα χρόνια, το 1886 ο Σκυλίτσης και το 1889 ο Ράλλης). Τόσο αυτοί οι δύο όσο και ο Τζον Ροδοκανάκης από το Λίβερπουλ, του διηγούνται τις ερωτικές τους περιπέτειες. Ο Καβάφης όμως παραμένει σιωπηλός γι’ αυτό το θέμα. 

«Δεν μας γράφεις τίποτε για την ιδιαίτερη ζωή σου. Πώς μπορείς να είσαι τόσο μυστικός; Δεν μας έχεις εμπιστοσύνη ή τι διάβολο; Μια λέξη δεν μπορεί κανείς να βγάλει από σένα» του γράφει (19/3/1883) ο Σ. Σκυλίτσης μιλώντας και εξ ονόματος του Μ. Ράλλη.



Aριστείδης Καβάφης

Στις 15 Μαρτίου 1886, στον «Έσπερο» της Λειψίας, δημοσιεύεται το ποίημα του Καβάφη «Βακχικόν» και ακολουθεί στις 15 Αυγούστου 1886, το ποίημα «Ο Ποιητής και η Μούσα». Πρόκειται για τα πρώτα ποιήματα του Καβάφη που δημοσιεύτηκαν. Από το 1886 ως το 1891, ο Καβάφης δεν φαίνεται να δημοσίευσε κανένα ποίημα. Το 1888, από γράμματα φίλων του, συμπεραίνουμε ότι ο Καβάφης δεν ήταν αποκλειστικά ομοφυλόφιλος. 

«Αφού μάλιστα ως αναγιγνώσκω, παρακολουθείς και τας μικρότερας κινήσεις του πολυθέλγητρου φύλου και πολύ σωστά καθότι άνευ αυτώ η ζωή είναι νεκρά», του γράφει ο δόκιμος του Πολεμικού Ναυτικού Σπύρος Κοντογιάννης.

Στις 17 Μαρτίου 1891, στο αλεξανδρινό περιοδικό «Rivista Quindicinale di Scienza, Lettere e Arti», δημοσιεύεται άρθρο του Κ. Καβάφη με τίτλο «Give Back the Elgin Marbles» («Δώστε Πίσω τα Ελγίνεια Μάρμαρα») ως απάντηση στα άρθρα των F. Harrison   και J. Knowles  για το θέμα.

Κατά κάποιον τρόπο, ο Καβάφης αποτελεί πρωτοπόρο του ζητήματος της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στη χώρα μας! Στις 30 Απριλίου 1891, η αθηναϊκή εφημερίδα «Η Εθνική» δημοσιεύει το πεζό «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα», συντομευμένη μορφή του αρχικού αγγλικού κειμένου.

Στις 15 Οκτωβρίου 1891, δημοσιεύεται στο περιοδικό «Αττικόν Μουσείον» της Αθήνας, το ποίημα του Καβάφη «Κτίσται». Είχε προηγηθεί μια επαινετική κριτική για το ποίημα στο ίδιο περιοδικό από τον Ιωάννη Πολέμη. Από τότε αρχίζει και διευρύνεται η ποιητική παραγωγή του Κ. Π. Καβάφη και οι δημοσιεύσεις των ποιημάτων του. 

Το 1899, στη «Νέα Λαϊκή Ανθολογία» του Δ. Π. Ταγκόπουλου, περιλαμβάνεται (για πρώτη φορά σε ανθολογία), καβαφικό ποίημα, το «Ο Οράτιος εν Αθήναις». Ο δρόμος της καταξίωσης και της αναγνώρισης για τον Καβάφη, είχε ανοίξει…

Πηγή:
Δημήτρης Δασκαλόπουλος - Μαρία Στασινοπούλου, «Ο ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ», εκδ. Μεταίχμιο, 2013.