Η σπαρτιατική κοινωνία του 7ου αιώνα π.Χ., σύμφωνα με τα ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών, αλλά και τις πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τη μουσική και την ποίηση εκείνης της εποχής, ήταν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στραμμένη προς τις ποικίλες εκφάνσεις του βίου και τα εξωτερικά ερεθίσματα απ’ ό,τι το μετέπειτα διάσημο στρατοκρατικό καθεστώς της πόλης.
Όπως μας πληροφορεί, μάλιστα, μια από τις πλέον αξιόλογες πηγές για την αρχαία ιστορία της μουσικής, η διατριβή «περί μουσικής» που αποδίδεται στον Πλούταρχο, στη Σπάρτη του 7ου αιώνα π.Χ. υφίσταντο δύο μουσικές σχολές(καταστάσεις), με τον Τέρπανδρο να θεωρείται ο ιδρυτής της πρώτης εξ αυτών και νικητής σε μουσικό αγώνα προς τιμήν του Καρνείου Απόλλωνα στη δωρική πρωτεύουσα, ανάμεσα στο 676 και το 673 π.Χ.
Καλλιτέχνες με καταγωγή από ξένους τόπους ανέπτυσσαν δραστηριότητα στην τότε φιλελεύθερη Σπάρτη, όπου καλλιεργούνταν ζωηρά, πέραν της μονωδίας, το χορικό τραγούδι, που ήταν στενά συνδεδεμένο τόσο με τη λατρεία όσο και με χορευτικές κινήσεις (μέλος που συνοδευόταν από ρυθμικές κινήσεις).
Στη Σπάρτη έζησε και έγραψε τα ποιήματά του ο πρώτος χορικός ποιητής που ξέρουμε, ο Αλκμάν. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, ο αρχηγέτης της μελικής - χορικής ποίησης καταγόταν από τις Σάρδεις της Λυδίας. Δε γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας εάν ήταν Λυδός, Λάκωνας ή και Ίωνας, κάτι που μας επιτρέπει να το υποθέσουμε η στενή επικοινωνία της λυδικής πρωτεύουσας με τους Έλληνες της παράλιας περιοχής της Μικράς Ασίας.
Οι πληροφορίες για την περίοδο της ακμής του Αλκμάνος ποικίλλουν, όλες όμως συγκλίνουν προς τον 7ο αιώνα π.Χ. Δεδομένου ότι ο ίδιος μνημονεύει τον κολοφώνιο ποιητή και μουσικό Πολύμνηστο, πρέπει να ανήκει στο β’ μισό του αιώνα αυτού.
Το ποιητικό έργο του Αλκμάνος περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο ύμνους (ποιήματα για χορούς ανδρών ή γυναικών) που ήταν αφιερωμένοι σε θεούς, θεές και ήρωες, προορίζονταν δε για λατρευτικές τελετές και γιορτές.
Επίσης, ο Αλκμάν συνέθεσε παρθένια —χορικά λυρικά άσματα που τραγουδούσαν παρθένες σε διάφορες γιορτές—, παιάνες, υπορχήματα —χορικά άσματα με κύριο χαρακτηριστικό το ορχηστικό στοιχείο— και υμεναίους — γαμήλια άσματα.
news.in.gr
Οι αλεξανδρινοί λόγιοι έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τον Αλκμάνα, τον ποιητή της αρχαίας σπαρτιατικής χορικής ποίησης. Δυστυχώς, τα σωζόμενα αποσπάσματα των ποιημάτων του δεν είναι ούτε πολλά ούτε εκτενή.
Σε ένα από τα παρθένιά του ο Αλκμάν κάνει λόγο για τους Ιπποκοωντίδες, τους γιους του Ιπποκόωντα, που φονεύτηκαν από τον Ηρακλή. Σύμφωνα με τον ποιητή, ο άνθρωπος δεν πρέπει να θέλει να πετάξει στον ουρανό, ούτε να θέλει την Αφροδίτη για γυναίκα, καθώς ελλοχεύει η εκδίκηση των θεών. Ευτυχισμένος είναι εκείνος που χωρίς δάκρυα τελειώνει τη μέρα του.
Σε ορισμένα από τα αποσπάσματα, ο Αλκμάν φανερώνει τη σχέση του με την εύθυμη ζωή του συμποσίου, αλλά και τη διάθεση των Δωριέων για γερό φαγοπότι.
Αλλού πάλι, ο ποιητής, που τον έχουν πάρει πια τα χρόνια, εκφράζει με τρυφερότητα το παράπονό του προς τις κοπέλες του χορού του: τα πόδια του δεν τον σηκώνουν πια, γι’ αυτό και θα ήθελε να είναι ένας κηρύλος —μια αρσενική αλκυόνα—, που το θηλυκό ταίρι του, όταν αυτός γεράσει, τον κουβαλά μακριά, πάνω από τα κύματα της θάλασσας.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει ασφαλώς να γίνει στο απόσπασμα που περιγράφει τη γαλήνη της νύχτας, τον ύπνο ολόκληρης της φύσης, που έρχεται πιθανώς σε αντίθεση με την ανησυχία της καρδιάς του Αλκμάνος.
Βουνοκορφές και φαράγγια, καθώς και όλα τα ζώα, όσα βρίσκονται στη στεριά, στα βάθη της θάλασσας και στον αέρα, αναπαύονται μέσα στην ησυχία του ύπνου. Το τραγούδι αυτό της νύχτας, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο απόσπασμα του εν λόγω ποιητή, έχει επικό χρώμα.
Ο Αλκμάν γράφει γενικά στη λακωνική διάλεκτο της εποχής του, χρησιμοποιώντας και επικούς τύπους. Στην ποίησή του απαντούν σαφείς «ομηρισμοί», που συνάπτονται ενίοτε με αιολικά στοιχεία — άλλα εξ αυτών προέρχονται από το έπος, άλλα πάλι μπορεί να ήταν ντόπια, λακωνικά.
Κύρια χαρακτηριστικά του ποιητικού έργου του Αλκμάνος είναι η χαρούμενη διάθεση, η φρεσκάδα της έκφρασης, η πολυχρωμία της γλώσσας και η μοναδική αίσθηση του κάλλους.
Βαγγέλης Στεργιόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου