Η πτώση του Μεσολογγίου είναι ο τίτλος ενός ποιήματος του Κουβανού Χοακίν Λορένσο Λουάσες (1826-1867). Μετά από το κείμενο της Αγγελικής Αλεξοπούλου για τη ζωή και το έργο του ποιητή ακολουθεί το ποίημα.
Οι άνθρωποι που γεννιούνται στην Κούβα γύρω στα 1850 έχουν μπροστά τους ένα τεράστιο ιστορικό έργο. Να λύσουν προβλήματα της αποικιακής εξάρτησης που είχαν οξυνθεί. Οι άνθρωποι εκείνων των χρόνων θα υιοθετήσουν δύο δρόμους: Άλλοι θα επιλέξουν ως λύση την επανάσταση, ζητώντας την πλήρη ανεξαρτησία της χώρας τους από την Ισπανία. Άλλοι θα στραφούν προς τη λύση της αυτονομίας, ζητώντας μεταρρυθμίσεις και σταδιακή βελτίωση της ζωής του νησιού, όμως μέσα στα πλαίσια της σφαίρας της «μητρόπολης», της αποικιοκρατικής Ισπανίας.
Στον καλλιτεχνικό τομέα θα επιχειρηθεί μια ανανέωση των καλλιτεχνικών γούστων. Οι πνευματικοί άνθρωποι θα αντδράσουν ενάντια στην παρακμή του ρεύματος του ρομαντισμού και θα επιχειρήσουν την ενδυνάμωση μιας ποίησης βασισμένης σε θέματα σχετικά με τον ιθαγενή πληθυσμό και θα πραγματευτούν πατριωτικά θέματα επείγουσας επικαιρότητας. Αυτές οι κατευθύνσεις, το ξεπέρασμα του ρομαντισμού, η στροφή προς θέματα για τον ιθαγενή πληθυσμό και η πατριωτική ποίηση θα οδηγήσουν σε μια ανανέωση ακόμα πιο ριζοσπαστική, την οποία προαναγγέλλει το ποιητικό έργο του Χουλιάν ντε Κασάλ και, κυρίως, το έργο, ποιητικό και πεζογραφικό, του μεγάλου ποιητή και επαναστάτη Χοσέ Μαρτί.
Μια νέα ποιητική γενιά, αποτελούμενη από τον Μεντίβε (δάσκαλο του Χοσέ Μαρτί), τον Χοακίν Λορένσο Λουάσες, τον Σενέα και τη Λουίζα Πέρες, θα δώσει νέα ώθηση στην ποίηση της Κούβας, τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Τα ίδια τα μέλη αυτής της ποιητικής γενιάς αυτοπροσδιορίζονται ως «η αντίδραση του καλού γούστου».
Ο Χοακίν Λορένσο Λουάσες είναι κορυφαία μορφή του νέου ποιητικού κινήματος, αλλά και θεατρικός συγγραφέας. Ο Λουάσες γεννήθηκε στην Αβάνα το 1826 και πέθανε το 1867. Σπούδασε Δίκαιο και Φιλοσοφία, αλλά διέκοψε τις σπουδές για λόγους υγείας. Στράφηκε στη συστηματική μελέτη της Ιστορίας και λογοτεχνίας άλλων λαών, μεταξύ των οποίων και ο ελληνικός. Μετέφρασε μάλιστα ποιήματα του Γάλλου φιλέλληνα Ζαν-Πιερ Μπερανζέ (Βερανζέρου). Μεταξύ των θεατρικών έργων του ξεχωρίζει το εμπνευσμένο από την ελληνική αρχαιότητα δράμα του «Αριστόδημος». Ο Λουάσες έγραψε σονέτα, ανακρεόντεια ποιήματα (κατά το πρότυπο των ποιημάτων του αρχαίου Έλληνα λυρικού ποιητή Ανακρέοντα) και το εκτενές μυθολογικό ποίημα «Κούβα». Η πρώτη έκδοση ποιημάτων του έγινε το 1857.
Ο Χοακίν Λορένσο Λουάσες, μαζί με τον Χοσέ Φορνάρις δημιούργησαν την επιθεώρηση «Πιράγουα», όργανο της αναβίωσης της ιθαγενούς κουλτούρας της Κούβας. Επίσης, μαζί με τον Φορνάρις εξέδωσαν την ανθολογία «Ποιητική Κούβα». Η ποίηση του Λουάσες διακρίνεται για το πατριωτικό της περιεχόμενο, την πλαστικότητα και αισθαντικότητα στην επεξεργασία του στίχου. Ο πατριωτισμός της ποίησής του εκφράζεται έμμεσα. Λ.χ. όταν υμνεί την απελευθερωτική επανάσταση των Ελλήνων, εκφράζει τον πόθο του κουβανέζικου λαού για τη λευτεριά του.
Μεταξύ των ποιημάτων του που δημοσιεύτηκαν το 1857 ήταν και το ποίημα Η πτώση του Μεσολογγίου. Ένα ηρωικό, πατριωτικό, επαναστατικό ποίημα, ύμνος στη λευτεριά. Η περιγραφή της πτώσης του Μεσολογγίου αποτελεί ύμνο στους αγωνιζόμενους για τη λευτεριά τους Έλληνες. Αν και σκλαβωμένοι, οι Έλληνες ξαναπολεμούν για να κατακτήσουν την ελευθερία. Ο ποιητής, υμνώντας την επανάσταση των Ελλήνων κατά του οθωμανικού ζυγού, την παραλλήλισε με τις απελευθερωτικές μάχες των Ελλήνων στο Μαραθώνα, στις Πλαταιές, στη Σαλαμίνα.
Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ*
Ο αναγνώστης πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψη τις συνθήκες, τις ιδέες και το κλίμα της εποχής, στο οποίο γράφτηκε το ποίημα που ακολουθεί. Η Λατινική Αμερική μόλις είχε περάσει απελευθερωτικούς αγώνες ενάντια στον ισπανικό ζυγό. Οι ιδέες του Σιμόν Μπολίβαρ για μια ενωμένη ανεξάρτητη Νότια Αμερική ήταν πρόσφατες. Άλλωστε και η ευρωπαϊκή ήπειρος και ιδιαίτερα η Γαλλία ήταν σε επαναστατικό αναβρασμό. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα επόμενο ήταν η ελληνική επανάσταση του ’21 να ενέπνεε πολλούς στη Λατινική Αμερική και όχι μόνο. Επομένως κάποιοι τόνοι έπαρμένης αρχαιολατρείας και προσβλητικών χαρακτηρισμών όσον αφορά τους Τούρκους που υπάρχει σε κάποιους από τους στίχους του, καθώς και ο εξωραϊσμός του ρόλου της Αγγλίας και Γαλλίας στην τελευταία στροφή, πρέπει να εκτιμούνται στο χρονόχωρό τους.
***
Εκδίκηση, Ελληνες, το Μεσολόγγι έπεσε
κάτω από το σπαθί του Ιμπραήμ, σε ερείπια κείται.
Ο μουσουλμάνος Τούρκος θα έβρει μες στα τείχη του
τον Ελληνα νεκρό, αλλά όχι σκλάβο!
***
Επεσε ο προμαχώνας της αρχαίας Αιτωλίας
από το σίδερο του Ισλάμ στα ματωμένα νύχια,
που βοήθησε τα άπιστα σπαθιά του,
πιο πολύ κι απ’ την πείνα, η προδοσία η μιαρή.
Τα φτωχά μας αδέλφια νικημένα
κοιμούνται μες στο ματωμένο τάφο.
Στο σκοτεινό του κάστρο ας συντροφεύει πάντα
τον νέο Εφιάλτη, η εθνική ντροπή!
***
Είδα εγώ να πολεμάνε ως το θάνατο,
τους αντρειωμένους Ελληνες πολεμιστές,
που πριν απλώσει ξένο χέρι στην καλή τους
δίνουν αυτοί στο ατσάλι την καρδιά.
Αχ, είδα εγώ τις άμοιρες γυναίκες
να φλέγονται από ζωντανό ενθουσιασμό,
πριν το κορμί τους δώσουνε στο λάγνο νικητή
έδιναν την ψυχή τους στο θεό.
***
Μες στον κάμπο πεθάναν οι στρατιώτες,
αι πέθαν’ ο Αιτωλός στην άγια πόλη,
κι ήτανε τόσο το χυμένο αίμα,
που η θάλασσα από πράσινη έγινε πορφύρα.
Έκλεισε με χριστιανικά κουφάρια
απ΄την αέναη φωτιά των κανονιών…
«Σφάχτε, ρημάξτε, κάψετε, πιστοί του Αλλάχ!»
έκραζε βραχνά ο μουσουλμάνος αρχηγός.
***
Είναι πεσμένα σε ερείπια πια τα τείχη,
που έμοιαζαν πύργοι άτρωτοι, άπαρτες επάλξεις,
όπου κυμάτισε σε μεγαλειώδη λάβαρα
του θεανθρώπου ο κόκκινος Σταυρός,
Εκδίκηση, Ελληνες, το Μεσολόγγι έπεσε!
Αίμα αντί αιμάτου, σφαγή αντί σφαγής!
Ονειδος στους δειλούς που αρνιούνται
να εξαγοράσουν, πολεμώντας, ένα φέρετρο!
***
Δεν ακούτε την κραυγή της εκδίκησης
που αντιλαλεί απ’ άκρη σ’ άκρη στην Ελλάδα;
Προστρέξετε ανδρείοι! Ξαναγεννιέται ο αγώνας.
Η δόξα ήτανε πάντα εκείνου που τολμά!
Αν ο Τούρκος πολεμάει μες στα σπαρτά σας,
ριχτείτε άτρομα σ’ αυτόν με τα άλογά σας
και σπάστε με τη σιδερένια οπλή του
το υποταγμένο μέτωπο του άπιστου φονιά.
***
Στα όπλα, όλοι! Κι ύστερα στη μάχη
να μάθει ο Μωάμεθ, ο αιμοσταγής ο δήμιος,
πως το ελληνικό σπαθί σπάει τα δεσμά,
το βάρβαρο το γιαταγάνι λύγισε.
Στα όπλα, στα όπλα, ξεγυμνώστε το σπαθί!
Σπάστε, ρημάξετε τ’ αγαρηνά κεφάλια!
Με τις αλύσους σπάστε τους το μέτωπο,
κι ας ξεψυχήσουνε από θυμό κι από ντροπή!
***
Απ’ τη χαρά τους τρεμοπαίζουν κιόλας οι ίσκιοι
των ένδοξων, ευγενικών προγόνων σας.
Δείτε, ανδρείοι, εκεί είναι ο Μαραθώνας,
εκεί η Σαλαμίνα, οι Πλαταιές!
Όταν θριαμβευτές του ακάθαρτου Ισλάμ
υψώσετε ξανά και δοξασμένο το Σταυρό,
κομματιάζοντας το μάρμαρο του Τιμημένου τάφου,
το μέτωπο εκεί θα φανεί του Φιλοποίμενος.
***
Η σιωπή ας απαντήσει στις κραυγές τους,
στα στιλέτα τους ας απαντήσουν τα σπαθιά,
και στα ωραία χρωματιστά λοφία τους
αντιτάχτε, ανδρείοι, το φρυγικό μπερέ.
Εμπρός! Εμπρός! Πληγώστε, σφάχτε, κόψτε, είναι δικοί σας!
Ο θεός τους παράδοσε για τιμωρία σ’ εσάς.
Ας ηχήσουν οι σάλπιγγες κι η δοντιασμένη λόγχη
εκατό σώματα θα βρει να καρφωθεί!
***
Τι είν’ η ζωή του Ελληνα; Αργός θάνατος,
Ζωή μειωτική, ταπείνωση ντροπή,
Και υποταγμένος ή ριγμένος λείχει
Την άνανδρη αλυσίδα που τον δένει.
Ω, πνεύματα του Αρμοδίου, του Θρασύβουλου!
Ω, γιγαντόσωμε ίσκιε του Τυρταίου!
Κάντε καλύτερα να πέσει ο Ελληνας μαχόμενος, παρά να ζήσει
ατιμασμένος ο ίσκιος του Αλκαίου!
***
Ολη η Ελλάδα ας ξυπνήσει αρματωμένη.
Ελάτε στον αγώνα με αναπαμένο στήθος!
Ο θεός ας είναι με του δίκαιου το μέρος
και το μέτωπό σας θα στεφανώσει η δάφνη!
Να, του Μεσολογγίου την τρομερή κραυγή
επανέλαβε ο Πειραιάς με βραχνό πάταγο
την πήρε το Αιγαίο, την πήρε το Ιόνιο,
κι αντιλαλώντας έφτασε σε Ευρώπη και σε Ασία.
***
Η τρομερή ιαχή έφτασε στα σύννεφα
κι ως μες στα ουράνια ανυψώθηκαν οι λεγεώνες,
καταθέτοντας από τη γη τα πάθη,
οι Ελληνες ήρωες αλλοτινών καιρών.
Με τον ίσκιο του γενναίου Αριστομένη,
αγκαλιάστηκαν οι ίσκιοι του Φιλίππου και του Αρατου…
και τινάζοντας την πλάκα τους πετάχτηκαν
κι έπεσαν πάνω στους χαλίφες της Βαγδάτης.
***
Να, η Αγγλία πάει να πολεμήσει,
ανδρείους μας στέλνει η ευγενική Γαλλία.
Σαν νέος ήλιος θα υψωθεί η Ελλάδα,
σαν Μεσολόγγι θα πέσει η Ιστανμπούλ!
Κι όταν προελαύνει ο γενναίος Μοσκοβίτης,
και βλέπει ο Τούρκος τον πολεμικό στρατό του,
κείνος ο βάρβαρος Μογγόλος της Ευρώπης,
πρηνής, στο χώμα, θα λατρέψει τον Ιησού.
*Το ποίημα αυτό περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η παρουσία της Ελλάδας στην ποίηση της Λατινικής Αμερικής» (Ανθολόγηση-μετάφραση: Ρήγας Καππάτος-Πέδρο Λάστρα. Εκδόσεις «Εκάτη»).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου