Λένε ότι οι στίχοι πρέπει να είναι κατανοητοί. Έτσι όπως μια πινακίδα στο δρόμο, που σε κάποια απλή και καθαρή γλώσσα γράφει: "Εδώ πωλείται..." Βέβαια αυτό δεν είναι στίχος. Είναι όμως κατανοητό. Από την άλλη πλευρά, γιατί οι επικλήσεις και τα ξόρκια, οι λεγόμενες μαγικές ρήσεις, η ιερή γλώσσα των ειδωλολατρών, όλα αυτά τα "σαγκαντάμ, μαγκαντάμ, βιγκαντάμ, πιτς, πατς, πάτσου", προς τι αυτές οι σειρές από κούφιες συλλαβές που καμία λογική δε μπορεί να τους προσδώσει νόημα και μοιάζουν σαν μια "υπερνοηματική" γλώσσα της λαϊκής λαλιάς; Κι όμως, η ισχυρότερη εξουσία πάνω στον άνθρωπο, μια άμεση επίδραση στη μοίρα του ανθρώπου και η δύναμη της μαντείας αποδίδονται σ' αυτά τα ακατανόητα λόγια. Σ' αυτά συμπυκνώνεται η μέγιστη γοητεία. Σ' αυτά εναποτίθεται η δύναμη να ορίζουν το καλό και το κακό και να κατευθύνουν τις καρδιές των ερωτευμένων. Οι προσευχές πολλών λαών είναι γραμμένες σε γλώσσα ακατανόητη σ' εκείνους που προσεύχονται. Αλήθεια, ο Ινδός κατανοεί τις Βέδες; Τα παλαιοσλαβικά είναι ακατανόητα για το Ρώσο. Τα λατινικά - για τον Πολωνό και τον Τσέχο. Αλλά μια προσευχή γραμμένη στα λατινικά λειτουργεί αποτελεσματικά όσο και η πινακίδα του δρόμου. Έτσι η μαγική λαλιά των επικλήσεων και των εξορκισμών δεν εννοεί να θέσει σαν κριτή της την καθημερινή λογική.
Η παράξενη σοφία αυτής της λαλιάς κατανέμεται στις αλήθειες που περικλείουν οι ξεχωριστοί ήχοι σ,μ,β, κλπ. Ακόμα δεν τις κατανοούμε. Το παραδεχόμαστε ανοιχτά. Μα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως αυτές οι ηχητικές αλληλουχίες είναι κάποιες σειρές από παγκόσμιες αλήθειες που περνούν μπροστά από το λυκόφως της ψυχής μας. Κι αν μέσα στην ψυχή μας διαχωρίσουμε την κυβέρνηση της λογικής από τον ορμητικό λαό των συναισθημάτων, τότε οι επικλήσεις και η "υπερνοηματική" γλώσσα είναι ένα κάλεσμα πάνω απ' το κεφάλι της κυβέρνησης κατευθείαν στον λαό των συναισθημάτων, μια άμεση έκκληση στο λυκόφως της ψυχής μας, ή το υπέρτατο σημείο της λαοκρατίας στη ζωή της γλώσσας και του νου, ένας νομικός μηχανισμός που χρησιμοποιείται σε σπάνιες περιπτώσεις. Από την άλλη πλευρά η Σοφία Κοβαλέφσκαγια, όπως η ίδια λέει στα απομνημονεύματά της όφειλε το χάρισμα των αριθμών στο γεγονός ότι οι τοίχοι του παιδικού της δωματίου ήταν καλυμμένοι με μια πολύ ιδιόμορφη ταπετσαρία: σελίδες από τις εργασίες ανώτερης άλγεβρας του θείου της. Πρέπει να πούμε πως ο χώρος των αριθμών είναι ένας χώρος πιο απαγορευτικός για το θηλυκό μέρος της ανθρωπότητας. Η Κοβαλέφσκαγια είναι μία από τις λίγες θνητές που διαβήκαν το κατώφλι τους. Μπορούσε άραγε το εφτάχρονο παιδάκι να κατανοήσει τις εξισώσεις, τις δυνάμεις, τις αγκύλες, και όλα τα μαγικά σημεία των προσθέσεων και των αφαιρέσεων; Και βέβαια όχι. Ωστόσο, όλα αυτά άσκησαν μια αποφασιστική επίδραση στην πορεία της ζωής του. Κάτω από την επίδραση της αλλόκοτης ταπετσαρίας έγινε μαθηματικός.
Γι' αυτό, η γοητεία της λέξης, ακόμα κι όταν είναι ακατανόητη, παραμένει γοητεία και δεν χάνει τη δύναμή της. Οι στίχοι μπορεί να είναι κατανοητοί, μπορεί να είναι ακατανόητοι, αλλά πρέπει να είναι καλοί, να είναι αληθινοί. Όπως και στο παράδειγμα με τα σημεία της άλγεβρας στην ταπετσαρία του τοίχου της Κοβαλέφσκαγια, που άσκησαν μια τόσο καθοριστική επίδραση στη μοίρα του παιδιού, έτσι και στις επικλήσεις δεν μπορεί να απαιτηθεί από τη λέξη: "Γίνε κατανοητή σαν την πινακίδα". Η λαλιά μιας ανώτερης διάνοιας, ακόμα και μια ακατανόητη λαλιά, πέφτει σαν από κάποιου είδους σπόρο στη μαύρη γη του πνεύματος κι αργότερα, με μυστηριώδεις τρόπους, δίνει βλαστάρια. Αλήθεια, η γη κατανοεί τα γράμματα των σπόρων που ρίχνει μέσα της ο γεωργός; Όχι. Αλλά ο φθινοπωρινός κάμπος υψώνει μία απάντηση σ' αυτούς τους σπόρους. Οπωσδήποτε δεν θέλω να πω ότι κάθε ακατανόητο δημιούργημα είναι υπέροχο. Θέλω να πω ότι μια δημιουργία δεν πρέπει να απορρίπτεται απλά και μόνο επειδή είναι ακατανόητη για ένα δεδομένο στρώμα αναγνωστών.
Βέλιμιρ Χλέμπνικωφ - Ζαουμ - εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας
πίνακας: Anselm Kiefer for Velimir Khlebnikov
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου