Και να 'μαι ξανά
μετά από τόσες
των εποχών εναλλαγές,
λίγες σταγόνες ζητώ φωτιάς
το ουρλιαχτό μέσα μου
μήπως καθησυχάσω
Μάταια την κούπα μου
αδειανή τη περιφέρω
ζητιάνος μιας αλήθειας
που δεν αντέχω ν' αποχτήσω
Κάνοντας τη τρέλα ποίηση
Και να 'μαι ξανά
μετά από τόσες
των εποχών εναλλαγές,
λίγες σταγόνες ζητώ φωτιάς
το ουρλιαχτό μέσα μου
μήπως καθησυχάσω
Μάταια την κούπα μου
αδειανή τη περιφέρω
ζητιάνος μιας αλήθειας
που δεν αντέχω ν' αποχτήσω
Είσαι ο αδελφός μου και σ' αγαπώ, κι η αγάπη είναι δικαιοσύνη στην πιο μεγαλόπρεπη εκδήλωσή της. Αν δεν ήμουν δίκαιος στην αγάπη μου για σένα σε κάθε χώρα, θα ήμουν ένας τσαρλατάνος που κρύβει την ασχήμια της φιλαυτίας κάτω από τα εξαίσια πέπλα της αγάπης
Χαλίλ Γκιμπράν - Το Όραμα - εκδ. PRiNTA
και ποιο χώμα σε ανέθρεψε;
Οι καρποί σου πλανήτες ταξιδεύουν,
τα φύλλα σου άπειροι γαλαξίες
και η ζωή να πάλλεται
στον κορμό και τα κλαδιά σου
Θέρμη και πάγο ολόγυρα σκορπίζεις,
σκοτάδι αδηφάγο και φως εκτυφλωτικό.
Άνεμοι δε ταράζουν τις φυλλωσιές σου
κι ούτε νερό χρειάζονται τ' άστρα που κουβαλάς
Μα σε εκείνο τον καρπό τον πιο μικρό
(τι θέαμα αλήθεια!)
ένα πλάσμα, έντομο αυθάδες που θαρρεί
ότι μπορεί να σε κατακτήσει,
να εναλλάσσει του θριάμβου του τις στιγμές
με περιόδους μακρές ανείπωτης τραγωδίας
(και ποτέ του δεν ωριμάζει...)
----
βασισμένο στον πίνακα Το Δέντρο της Δημιουργίας του John Molindris
Φλόγινες πεταλούδες
οι λέξεις που προφέρεις
πού άραγε θα σταθούν
πυρκαγιά ν' ανάψουν;
Τα κύματα κι οι συννεφιές
ακούνε τη φωνή σου
πρόθυμα ακολουθούν
την κάθε εντολή σου
Τραγούδησε γλυκιά μου
τους στίχους της καρδιά σου
αν γίνω στάχτη, μικρό το κακό
για τη δική σου χάρη
----
εικόνα: Gigi Cavenago
Λένε ότι οι στίχοι πρέπει να είναι κατανοητοί. Έτσι όπως μια πινακίδα στο δρόμο, που σε κάποια απλή και καθαρή γλώσσα γράφει: "Εδώ πωλείται..." Βέβαια αυτό δεν είναι στίχος. Είναι όμως κατανοητό. Από την άλλη πλευρά, γιατί οι επικλήσεις και τα ξόρκια, οι λεγόμενες μαγικές ρήσεις, η ιερή γλώσσα των ειδωλολατρών, όλα αυτά τα "σαγκαντάμ, μαγκαντάμ, βιγκαντάμ, πιτς, πατς, πάτσου", προς τι αυτές οι σειρές από κούφιες συλλαβές που καμία λογική δε μπορεί να τους προσδώσει νόημα και μοιάζουν σαν μια "υπερνοηματική" γλώσσα της λαϊκής λαλιάς; Κι όμως, η ισχυρότερη εξουσία πάνω στον άνθρωπο, μια άμεση επίδραση στη μοίρα του ανθρώπου και η δύναμη της μαντείας αποδίδονται σ' αυτά τα ακατανόητα λόγια. Σ' αυτά συμπυκνώνεται η μέγιστη γοητεία. Σ' αυτά εναποτίθεται η δύναμη να ορίζουν το καλό και το κακό και να κατευθύνουν τις καρδιές των ερωτευμένων. Οι προσευχές πολλών λαών είναι γραμμένες σε γλώσσα ακατανόητη σ' εκείνους που προσεύχονται. Αλήθεια, ο Ινδός κατανοεί τις Βέδες; Τα παλαιοσλαβικά είναι ακατανόητα για το Ρώσο. Τα λατινικά - για τον Πολωνό και τον Τσέχο. Αλλά μια προσευχή γραμμένη στα λατινικά λειτουργεί αποτελεσματικά όσο και η πινακίδα του δρόμου. Έτσι η μαγική λαλιά των επικλήσεων και των εξορκισμών δεν εννοεί να θέσει σαν κριτή της την καθημερινή λογική.
Η παράξενη σοφία αυτής της λαλιάς κατανέμεται στις αλήθειες που περικλείουν οι ξεχωριστοί ήχοι σ,μ,β, κλπ. Ακόμα δεν τις κατανοούμε. Το παραδεχόμαστε ανοιχτά. Μα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως αυτές οι ηχητικές αλληλουχίες είναι κάποιες σειρές από παγκόσμιες αλήθειες που περνούν μπροστά από το λυκόφως της ψυχής μας. Κι αν μέσα στην ψυχή μας διαχωρίσουμε την κυβέρνηση της λογικής από τον ορμητικό λαό των συναισθημάτων, τότε οι επικλήσεις και η "υπερνοηματική" γλώσσα είναι ένα κάλεσμα πάνω απ' το κεφάλι της κυβέρνησης κατευθείαν στον λαό των συναισθημάτων, μια άμεση έκκληση στο λυκόφως της ψυχής μας, ή το υπέρτατο σημείο της λαοκρατίας στη ζωή της γλώσσας και του νου, ένας νομικός μηχανισμός που χρησιμοποιείται σε σπάνιες περιπτώσεις. Από την άλλη πλευρά η Σοφία Κοβαλέφσκαγια, όπως η ίδια λέει στα απομνημονεύματά της όφειλε το χάρισμα των αριθμών στο γεγονός ότι οι τοίχοι του παιδικού της δωματίου ήταν καλυμμένοι με μια πολύ ιδιόμορφη ταπετσαρία: σελίδες από τις εργασίες ανώτερης άλγεβρας του θείου της. Πρέπει να πούμε πως ο χώρος των αριθμών είναι ένας χώρος πιο απαγορευτικός για το θηλυκό μέρος της ανθρωπότητας. Η Κοβαλέφσκαγια είναι μία από τις λίγες θνητές που διαβήκαν το κατώφλι τους. Μπορούσε άραγε το εφτάχρονο παιδάκι να κατανοήσει τις εξισώσεις, τις δυνάμεις, τις αγκύλες, και όλα τα μαγικά σημεία των προσθέσεων και των αφαιρέσεων; Και βέβαια όχι. Ωστόσο, όλα αυτά άσκησαν μια αποφασιστική επίδραση στην πορεία της ζωής του. Κάτω από την επίδραση της αλλόκοτης ταπετσαρίας έγινε μαθηματικός.
Γι' αυτό, η γοητεία της λέξης, ακόμα κι όταν είναι ακατανόητη, παραμένει γοητεία και δεν χάνει τη δύναμή της. Οι στίχοι μπορεί να είναι κατανοητοί, μπορεί να είναι ακατανόητοι, αλλά πρέπει να είναι καλοί, να είναι αληθινοί. Όπως και στο παράδειγμα με τα σημεία της άλγεβρας στην ταπετσαρία του τοίχου της Κοβαλέφσκαγια, που άσκησαν μια τόσο καθοριστική επίδραση στη μοίρα του παιδιού, έτσι και στις επικλήσεις δεν μπορεί να απαιτηθεί από τη λέξη: "Γίνε κατανοητή σαν την πινακίδα". Η λαλιά μιας ανώτερης διάνοιας, ακόμα και μια ακατανόητη λαλιά, πέφτει σαν από κάποιου είδους σπόρο στη μαύρη γη του πνεύματος κι αργότερα, με μυστηριώδεις τρόπους, δίνει βλαστάρια. Αλήθεια, η γη κατανοεί τα γράμματα των σπόρων που ρίχνει μέσα της ο γεωργός; Όχι. Αλλά ο φθινοπωρινός κάμπος υψώνει μία απάντηση σ' αυτούς τους σπόρους. Οπωσδήποτε δεν θέλω να πω ότι κάθε ακατανόητο δημιούργημα είναι υπέροχο. Θέλω να πω ότι μια δημιουργία δεν πρέπει να απορρίπτεται απλά και μόνο επειδή είναι ακατανόητη για ένα δεδομένο στρώμα αναγνωστών.
Βέλιμιρ Χλέμπνικωφ - Ζαουμ - εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας
πίνακας: Anselm Kiefer for Velimir Khlebnikov
Θρέψε με με φωτιά
με πάγο ξεδίψασέ με
Βάλε με να κοιμηθώ
τραγουδώντας μου μοιρολόγια,
ξύπνα με το πρωί
με πολεμικά τραγούδια
Μεγάλωσε με σαν εκατόγχειρα
να κάνω τη γη να τρέμει
κι όταν θα πέσω από πέλεκυ
ή σπαθί ακονισμένο
στο χώμα θάψτε με βαθιά
και βράχο πάνω βάλε
μη μπω στον πειρασμό να σηκωθώ
και πάλι να πολεμήσω
----
πίνακας του Frank Frazetta
Στους δρόμους που οδηγούν
στης κόλασης τις φωτιές
με οδήγησες τη περασμένη νύχτα
Όμορφες, πλακόστρωτες, λείες
οι οδοί, καλοφωτισμένες
Τι υλικό χρησιμοποιήθηκε, σε ρώτησα,
για να φτιαχτούν οι λεωφόροι
που σε τέτοιο άθλιο οδηγούν προορισμό;
Χαμογέλασες και μου έδειξες
ένα δάσος καλών προθέσεων
και ηθικών εντολών...
----
πίνακας: A Soul in Hell, 1910 - Evelyn De Morgan
Οι μέρες κι οι νύχτες μου
κι όλος ο χρόνος που πέρασε.
Αφημένος εδώ
ένα τίποτε ή ένα σημάδι
κάτω από το γλόμπο του ήλιου.
Καίει το σκοτάδι αθόρυβα
καταναλώνει τα δέντρα και τη φυλή μου.
Όλα τούτα
προστίθενται κάπου ή αφαιρούνται;
Ποιήματα 1978-2012
Σε κήπο συμβόλων
απόκρυφων και μυστικών
σε αναζητώ
Πλάσμα του αιθέρα
μέσα από τα χέρια μου
γλιστράς,
μόνο μια αντανάκλαση
φευγαλέα πίσω σου αφήνεις