«Τα όρια της γλώσσας μου σημαίνουν τα όρια του κόσμου μου»

https://www.fosonline.gr/plus/politismos/article/45682/elytis-i-ellada-einai-i-glossa

Δ. ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

«Τα όρια της γλώσσας μου σημαίνουν τα όρια του κόσμου μου», δηλώνει ο Βιντγκενστάιν.

«Τη γλώσσα, μού έδωσαν ελληνική/ το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου /Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου», απαντά ο Ελύτης.

Στα χέρια του η γλώσσα γίνεται εργαλείο προσωπικό και εθνικό συνάμα κι ίσως ο ασφαλέστερος τρόπος για να αντιλαμβάνεται μέσω αυτής την ελληνικότητά του. Αν μπορούσαμε να εφαρμόσουμε κάποιο μαθηματικό τύπο στην ακολουθία των λέξεων, θα φτάναμε χωρίς αμφιβολία στο συμπέρασμα ότι «Ελλάδα είναι η γλώσσα».

Ο ποιητής χρησιμοποιώντας τα «ανώτερα μαθηματικά» του που τα έκανε, καθώς μας λέει, στο Σχολείο της Θάλασσας, υπολογίζει ότι «εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι, κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις». Νότα αισιοδοξίας σε μια εποχή που η ίδια η ιδέα της Ελλάδας μοιάζει να απειλείται από γιγαντόσωμους οικονομικά εισβολείς. Ούτως ή άλλως η γενναία φάρα των ποιητών που δαμάζει τον Λεβιάθαν της γλώσσας, δύσκολα πτοείται.

Προεκτείνοντας ο Ελύτης τον ελληνοκεντρισμό του στον πεζό λόγο διαπιστώνει ότι: «Έλληνας σημαίνει να αισθάνεσαι και ν’ αντιδράς κατά έναν ορισμένο τρόπο, τίποτε άλλο», ή ότι «η Ελλάδα, έχω καταλήξει από καιρό σ’ αυτό το συμπέρασμα, είναι μια συγκεκριμένη αίσθηση» ή ακόμα ότι «το φως κι η Ιστορία στην Ελλάδα, είναι ένα και το ίδιο πράγμα». Ο ποιητής δεν είναι ένας τυχαίος χειριστής αυτού του φωτός και της Ιστορίας.

Η ηρακλήτεια φλέβα της ποίησής του βυθομετρεί τον αιώνα του πνεύματος και αντλεί έμπνευση από αγλαά επεισόδια της ελληνικής ψυχής. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος γίνεται «Αυτός ο τελευταίος Έλληνας!»

Ο Ελύτης ως παντεπόπτης του Αιγαίου αγναντεύει το πέλαγος με την πεποίθηση κυρίου: «Την εποχή που μου δόθηκε πρώτη φορά η ευκαιρία να βρεθώ στο κατάστρωμα ενός πλοίου, διασχίζοντας τα νότια της Σαντορίνης, είχα το αίσθημα ενός γαιοκτήμονα που κάνει αναγνώριση των πατρογονικών του εν όψει κάποιας κληρονομίας».

Και στο τέλος παραδέχεται πως η ελληνική γλώσσα είναι που εξηγεί «για ποιο λόγο οι Έλληνες ποιητές, αδιάφορο σε ποια γενιά ή εποχή ανήκουν, ασχολούνται πάντοτε με τον τόπο τους».