Στη μεσαιωνική Δυτική Ευρώπη σημαντικές ήταν οι αλλαγές στην ποιητική έκφραση της εποχής. Τότε ήταν που έκαναν την εμφάνιση τους στην Ευρώπη οι τροβαδούροι, οι περιπλανώμενοι μουσικοί που βοήθησαν στη διάδοση των λαϊκών μουσικών από τόπο σε τόπο.
Η λυρική ποίηση, η οποία καλλιεργήθηκε σε μια γλώσσα που είναι τώρα νεκρή, τη γλώσσα του Οκ (langue d' Oc), θεωρείται ο σημαντικότερος σταθμός της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας μια και είναι η πρώτη χρονικά στο είδος αυτό. Η γλώσσα του Οκ (langue d' Oc) ή διαφορετικά προβηγκιανή γλώσσα καλούμενη και Οξιτανική, ήταν ρωμανική διάλεκτος και πήρε το όνομα της από το καταφατικό μόριο οκ (ναι). Μιλιούνταν και τραγουδιόταν σε μια μεγάλη γεωγραφική έκταση όπου με έδρα την Προβηγκία περιλάμβανε χώρες όπως η Ν. Γαλλία, Β. Ιταλία και Β. Ισπανία. Η ακτινοβολία της συγκεκριμένης διαλέκτου στις χώρες της Β. Ιταλίας και Ισπανίας οφείλεται στην υποδοχή που βρήκαν οι τροβαδούροι (οι οποίοι έγραφαν, συνέθεταν και τραγουδούσαν τη συγκεκριμένη ποίηση) στις αυλές της Βαρκελώνης, της Αραγωνίας ή της Καστίλλης καθώς και της Μάντουας και των Μομφερταρικών μαρκησίων. Μια αξιοσημείωτη μαρτυρία για τα ταξίδια αυτά των τροβαδούρων είναι το τραγούδι του Ραιμπώ ντε Βακέυρας (Raimbaut de Vaqueyras), "Eras quan vey verdeyar" (όταν θα 'ρθει ο καιρός πάλι να πρασινίσω), όπου η πρώτη στροφή ήταν γραμμένη στα προβηγκιανά, η δεύτερη στα ιταλικά, η τρίτη στα γαλλικά, η τέταρτη στα γασκωνικά και η πέμπτη στα γαλλικιανά. Κατ' επέκταση, υπήρχαν πολλοί Kαταλανοί τροβαδούροι οι οποίοι έγραφαν στη προβηγκιανή διάλεκτο. Συνεπώς, ο προβηγκιανός λυρισμός μεταφέρεται και σε άλλες γλώσσες παίζοντας έτσι σημαντικό ρόλο στη γενικότερη ανάπτυξη του λυρισμού στην ευρύτερη περιοχή.
Οι τροβαδούροι, εμπνευστές και κυρίαρχοι του συγκεκριμένου ρεύματος, ήταν ευγενικής καταγωγής, μορφωμένοι, κυρίως λυρικοί ποιητές, τραγουδιστές και μουσικοί, ενώ δεν αποκλείονταν άλλες ταξικές προελεύσεις. Έζησαν περίπου τον 11ο αιώνα στη Μεσηβρινή Γαλλία, νότια Λίγηρα και ειδικά στη Προβηγκία. Τραγουδούσαν για τον ευγενή έρωτα (amour courtois) ή αλλιώς ιδεόπλαστου, δίνοντας του μια διαφορετική χροιά, διαμορφώνοντας έτσι την εικόνα του ως επιθυμία, ενός ιδανικού που μπορεί να θεωρηθεί ως επιθυμία του ίδιου του ιδανικού. Εξυμνούσε τη γυναίκα, η οποία συνδέονταν με τη χριστιανική μορφή της Παρθένου και εκπροσωπούσε την ιδέα αυτή. Η μορφή της ήταν απλησίαστη. Συνεπώς, ο έρωτας εξιδανικεύεται και έτσι η κυρία της μεσαιωνικής αυλής δίνει τη θέση της σε ένα πλάσμα σαφώς ανώτερο, αγγελικό. Επίσης, οι τροβαδούροι, εξυμνούν τον αυλικό έρωτα σύμφωνα με τον οποίο ο εραστής που ασπάζεται τα ιδεώδη του αυλικού έρωτα εξιδανικεύει το αντικείμενο του πόθου του, την αγαπημένη του, τη λατρεύει και υποκύπτει σε κάθε της ιδιοτροπία (συνήθως πρόκειται για τον έρωτα ενός άγαμου ιππότη, για μια γυναίκα ενός άλλου άντρα όπως συμβαίνει π.χ. στην ιστορία του Λάνσελοτ και της Γκουίνεβιρ). Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι το πρότυπο του ρομαντικού έρωτα δημιουργεί ένα κίνημα σύμφωνα με το οποίο ο ιπποτικός κώδικας αντικαθιστά την κτηνωδία της εξουσίας του ισχυρότερου, όπου αντιμετώπιζε τη γυναίκα ως κάτι υποδεέστερο και συνεπώς κτήμα.
Το όνομα των τροβαδούρων (troubadours) προέρχεται από τον όρο trobar και σημαίνει ευρίσκω, στην προκειμένη με την έννοια του επινοώ ή συνθέτω, το οποίο συνδέεται άμεσα με τη σημασία του ποιητή. Έτσι, θεωρούνταν εφευρέτες αυτού του νέου είδους μουσικής στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Συγκεκριμενοποιώντας, το όνομα τροβαδούρος, σημαίνει: αναζήτηση ενός πράγματος που είναι κρυμμένο.
Από την άλλη πλευρά, οι αντίστοιχοι Γάλλοι μουσικοί όπου έζησαν και έδρασαν στη Β. Γαλλία από το 1150 εώς το 1300 καλούνταν τρουβέροι, ενώ τα τραγούδια τους διακρίνονταν κυρίως για τον επικό τους χαραχτήρα ενώ εξιστορούσαν τις διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις και σταυροφορίες της εποχής.
Κατ' επέκταση, τα τραγούδια των τροβαδούρων είχαν έντονο το λυρικό στοιχείο, ενώ των τρουβέρων διακρίνονταν κυρίως για τον επικό χαρακτήρα τους. Η διάκριση μεταξύ των τροβαδούρων και τρουβέρων έγκειται στο γεγονός ότι οι πρώτοι ζούσαν στη Ν. Γαλλία, η οποία, λόγω της θέσης της, ήταν λιγότερο εκτεθειμένη από διάφορες επιδρομές, ενώ διακρίνονταν για το ανώτερο βιοτικό επίπεδο που συνιστούσε ένα σαφώς πιο εκλεπτυσμένο πολιτισμό.
Αυτό το είδος της λυρικής ποίησης, των τροβαδούρων και των τρουβέρων κυριάρχησε από το 1000 έως το 1300 μ.Χ. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι διάσημος και σημαντικός τρουβέρος εκείνη την περίοδο, θεωρούνταν ο Άνταμ ντε λα Αλ (1237 - 1287). Ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Ο καμπούρης του Αρρά» και ήταν ο κυριότερος συνθέτης μουσικών παιγνιδιών (jeux) όπως και πολλών άλλων έργων. Τα παιγνίδια (jeux), ήταν τραγουδιστοί διάλογοι οι οποίοι σχολίαζαν ευχάριστα κάποιο ερωτικό επεισόδιο. Επίσης, οι τροβαδούροι και οι τρουβέροι είναι οι απόγονοι των αρχαίων ραψωδών ή των μεταγενέστερων βάρδων. Αυτοί οι πλανόδιοι τραγουδιστές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και ηθική ζωή της Ευρώπης.
Όσον αφορά τη μουσική τους, τα τραγούδια των τροβαδούρων συνίστανται σε μια μελωδική γραμμή την οποία ο ερμηνευτής επαναλάμβανε σε κάθε στροφή. Αντίθετα με τη θρησκευτική μουσική, γραφόταν σε μια σημειογραφία ελεύθερης μουσικά εκτέλεσης. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνταν ήταν έγχορδα. Τέτοια ήταν το μεσαιωνικό λαούτο, η άρπα και η βιέλλα. Οι τροβαδούροι και οι τρουβέροι ήταν αυτοί που δημιούργησαν την λυρική, την επική αλλά και τη σατυρική ποίηση του Μεσαίωνα.
Ένα παράδειγμα του λυρισμού και του ευγενούς έρωτα παρατίθεται στο παρακάτω απόσπασμα:
Πάνω σε αυτό τον πρόσχαρο σκοπό
Ταιριάζω λόγια, που τα πελεκώ
Και τα σκαλίζω τόσο μαστορικά
Κι ο έρωτας ευθύς, λάμψη χρυσή
Χαρίζει στο τραγούδι μου, που αυτή
-Προστάτρια και κυρά της αρετής-
Για να φτιάξω γίνεται αρετή
Κάθε μέρα πιο ωραία τραγουδώ
Γιατί πιστά τιμώ και υπηρετώ
Αυτής της γης την πιο όμορφη κυρά
Δικός της είμαι, σώμα και ψυχή
Του κρύου βοριά δε καταφέρνει η πνοή
Να με παγώσει φλόγα θερμής
Αγάπης μου πυρώνει το κορμί
Με λειτουργίες το Θεό παρακαλώ
Να με σώσει από τον έρωτα μου αυτό
Καντήλια ανάβω και χοντρά κεριά
Του κάκου όταν μπροστά μου θα διαβεί
Ψηλόλιγνη, ξανθή, καμαρωτή
Μπρος τη χαρά που νιώθω, όλης της γης
Τύφλα να ΄χουν για μένα όλοι οι θησαυροί
(Canzo: τραγούδι Αρνό Ντανιέλ, τροβαδούρος, περ.1180-1200, μτφρ Σκιαδαρέσης)
Το ηθικό δίδαγμα των ένδοξων θρύλων και μύθων αυτών των πλανόδιων τραγουδοποιών, ή «ταξιδευτών» ήταν η ευγένεια πνεύματος και της ψυχής καθώς θεωρείται ως η μόνη αληθινή ευγένεια που μπορεί να αποκτήσει ο άνθρωπος. Οι αντίστοιχοι των τροβαδούρων στη Γερμανία, είναι οι Ερωτοτραγουδιστές. Τους βρίσκουμε το 13o αιώνα, ενώ πραγματεύονται την ίδια θεματολογία αφού έχουν ίδιες επιρροές. Η παρακμή τους έρχεται το 14ο αιώνα και στη θέση τους εμφανίζονται οι επονομαζόμενοι Αρχιτραγουδιστές. Οι τελευταίοι ανήκουν στην αστική τάξη και ιδρύουν σχολές μουσικής που λειτουργούν με κανονισμούς και ιεραρχία. Επίσης, οι τρουβέροι ήταν αυτοί οι οποίοι είχαν αναπτύξει μορφές τραγουδιών που είχαν επωδούς (ρεφραίν), με αυτό τον τρόπο άνοιξαν το δρόμο και έθεσαν τις βάσεις για τα γαλλικά πολυφωνικά τραγούδια του 14ου αιώνα.
Από τα τραγούδια των τροβαδούρων, λίγα είναι αυτά που σώζονται μέχρι σήμερα, καθώς από τα 2500 τραγούδια και μελωδίες που υπήρχαν, έχουν διασωθεί μόλις το ένα δέκατο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου