της Ιλέην Ρήγα
« …Η γαλλική διάνοια ταιριάζει πιο φυσικά σε αυτό το σκοτεινό ρεαλισμό, παρά στην υπόνοια του αόρατου»
H. P. Lovecraft, Supernatural Horror in Literature
Σκοτεινός ρεαλισμός. Με αυτές τις δύο λέξεις-κλειδιά μου σύστησε ο H. P. Lovecraft τον Maurice Level, στο δοκίμιό του με τίτλο «Υπερφυσικός Τρόμος στη Λογοτεχνία». Λίγο αργότερα, στη διάρκεια της έρευνάς μου πάνω στο γαλλικό θέατρο του Grand Guignol, το όνομα του Level εμφανίστηκε και πάλι μπροστά μου.
Πλέον, ο Γάλλος συγγραφέας είχε κεντρίσει αρκετά το ενδιαφέρον μου, ώστε να επικεντρώσω την έρευνά μου πάνω του. Ανακάλυψα πως η συμβολή του Level στον τρόμο, αν και σημαντική, παραμένει ακόμα υποτιμημένη και ο ίδιος, για αρκετούς αναγνώστες και λάτρεις του τρόμου, παραμένει άγνωστος – γεγονός που οφείλεται στο ότι τα περισσότερα έργα του, αν και διαθέσιμα στα γαλλικά, δεν έχουν ακόμα μεταφραστεί στα αγγλικά.
Από τα μυθιστορήματά του, το πιο γνωστό είναι το L’ épouvante (1908), που στα αγγλικά μεταφράστηκε ως The Grip of Fear (1909). Αφηγείται την ιστορία ενός νέου δημοσιογράφου που, επιστρέφοντας από δείπνο, πέφτει πάνω σε μια σκηνή εγκλήματος την οποία αλλοιώνει όταν οι δολοφόνοι απομακρύνονται, ώστε να γελοιοποιήσει την αστυνομία και να γράψει το άρθρο που θα απογειώσει την καριέρα του. Τα διηγήματά του εκδίδονταν σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, κυρίως στη γαλλική εφημερίδα Le Journal και στο ιστορικό Weird Tales της Αμερικής. Σταδιακά, άρχισαν να συλλέγονται και από το 1903 και έπειτα να μεταφράζονται, με πιο γνωστή τη συλλογή Les Portes de L’Enfer (Οι Πύλες της Κολάσεως, 1910), αλλά και τη συλλογή των έργων του από την Αγγλίδα δημοσιογράφο και εκδότρια Alys Eyre Macklin, υπό τον τίτλο Tales of Mystery and Horror (Ιστορίες Μυστηρίου και Τρόμου, 1920).
Αν και κατά την διάρκεια της συγγραφικής του πορείας o Level ασχολήθηκε με πολλά λογοτεχνικά είδη, έδειχνε πάντα μια ιδιαίτερη προτίμηση στην αστυνομική λογοτεχνία, στη λογοτεχνία του φανταστικού και του τρόμου. Οι σύγχρονοι κριτικοί τον αποκαλούν διάδοχο των Villiers de l’Isle-Adam και Guy de Maupassant, ενώ τα αστυνομικά έργα του ακολουθούν τα χνάρια του πατέρα του μακάβριου, Edgar Allan Poe.
Όπως παρατήρησε και ο Lovecraft, ο τρόμος του Level δεν βασίζεται στο υπερφυσικό στοιχείο. Πηγάζει από τον άνθρωπο, τις σκοτεινές γωνιές της ανθρώπινης φύσης. Ο τρόμος του Level είναι ένας νατουραλιστικός, χειροπιαστός τρόμος. Δεν χρησιμοποιεί φαντάσματα και το Άγνωστο για να τρομάξει τον αναγνώστη, αλλά κάτι που είναι εξίσου εκτός του ελέγχου του: την πραγματικότητα. Ο Level χρησιμοποιεί την επιστήμη της εποχής, την ιατρική και την τεχνολογία για να οδηγήσει τον τρόμο σε σύγχρονα, πιο οικεία μονοπάτια. Τα στοιχειωμένα πορτρέτα δίνουν εδώ τη σειρά τους σε φωτογραφίες, τα μαχαίρια αντικαθίστανται από περίστροφα, ενώ τα απομονωμένα κάστρα παραγκωνίζονται και η δράση τοποθετείται μέσα στις συνοικίες του Παρισιού. Αντλεί τα θέματά του από την επικαιρότητα της εποχής, καταφέρνοντας έτσι να κερδίσει το απαιτητικό κοινό που διψά για νέες συγκινήσεις. Ακροβατεί με δεξιοτεχνία ανάμεσα στη λογική και το παράλογο, το ηθικό και το αρρωστημένο, και, σχεδόν πάντα, τον τελευταίο λόγο στα διηγήματά του τον έχει η ανατροπή.
Κάθε διήγημα ξεκινά με μια φράση που κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και συνεχίζει ξετυλίγοντας το κουβάρι των γεγονότων μέσα από μια βαθμιαία αφήγηση που χειρίζεται άψογα την αγωνία και τρέφει την περιέργεια, ώσπου να καταλήξει σε ένα αναπόφευκτο τέλος που κρατά καθηλωμένο τον αναγνώστη. Η δεξιοτεχνία του Level είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή στα διηγήματα όπου το τέλος είναι προβλέψιμο ή προ-οικονομείται. Ακόμα κι εκεί, φυτεύεται τόσο αριστοτεχνικά ο σπόρος της αμφιβολίας, που η αφήγηση σε αιχμαλωτίζει.
Ένα από τα δυνατά χαρτιά των ιστοριών του Level είναι η παγίδα της Μοίρας που στήνει στους χαρακτήρες του. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο, πόσο μάλλον από την καταδίκη, κι εκεί κρύβεται η πηγή του τρόμου, αλλά και της χαρακτηριστικής ειρωνείας στις πλοκές του. Οι ήρωές του είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι από διάφορες κοινωνικές τάξεις και μορφωτικά επίπεδα, αποδεικνύοντας πως τα σχέδια της Μοίρας δεν κάνουν διακρίσεις. Μέσα από το πρίσμα των παθών, των αγωνιών, των φόβων τους, ερμηνεύουν καταστάσεις και παίρνουν θανάσιμες αποφάσεις, καταδικάζοντας τον εαυτό τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ως εκπρόσωπος του ρεύματος του νατουραλισμού, χρησιμοποιεί τα ένστικτα των ηρώων του, τις επιδράσεις των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών ως βάσεις για τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις τους. Η κληρονομικότητα, το περιβάλλον, η πίεση της στιγμής συχνά καθορίζουν και θολώνουν τις σκέψεις τους, οδηγώντας τους με μεθοδική ακρίβεια στη μακάβρια τιμωρία τους.
Πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι την περίοδο που έγραφε ο Level, η εκτέλεση με γκιλοτίνα ήταν ακόμα νόμιμη, σε ισχύ, κι έτσι, αναπόφευκτα, αρκετά διηγήματα διαδραματίζονται γύρω από τις ιστορίες ανθρώπων που εκτελέστηκαν, ή ακόμα και των δήμιων, όπως «Η Γαλανομάτα». Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο δεισιδαιμονικός τρόπος με τον οποίο η εποχή αντιμετώπιζε ασθένειες, όπως τη φυματίωση ή την επιληψία, περιθωριοποιώντας τους ασθενείς εξαιτίας της έλλειψης γνώσεων και ιατρικής ανάπτυξης εκείνη την εποχή.
Η αγάπη χωρίς ανταπόκριση μας χαρίζει ένα από τα πιο σκληρά και γνωστά διηγήματα της συλλογής, το «Ένα Φιλί γι’ Αντίο» (έγινε από τις πιο επιτυχημένες παραστάσεις του Grand Guignol και αποτέλεσε τη βασική ιδέα του The Haunt of Fear του EC Comics το 1950), ενώ η αδελφική αγάπη στο «Η Νύχτα και η Σιωπή» έχει έντονη ατμόσφαιρα αρχαίας τραγωδίας. Μέσα στα πλαίσια της ιατρικής, το διήγημα «Το Κρανίο» φέρνει ένα γιατρό αντιμέτωπο με τη λάθος διάγνωσή του και τις ολέθριες συνέπειές της, ενώ η «Προδοσία του Χλωροφόρμιου» κάνει το θάνατο μονόδρομο.
Τα διηγήματα αυτά μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, και η επιλογή τους έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης να γνωρίσει νέες συγκινήσεις σε γνωστούς τρόμους μέσα από ένα συγγραφέα που χειρίζεται με μαεστρία την ειρωνεία στην πιο ακραία της μορφή. Διαβάζοντάς τα κανείς μπορεί να διακρίνει την επιρροή που άσκησαν αυτά τα μικρά διηγήματα φρίκης του Level στη σύγχρονη λογοτεχνία και τέχνη του τρόμου – ακόμα και στο σινεμά. Ιστορίες που ισορροπούν ανάμεσα στο έγκλημα και τον τρόμο, που μας φέρνουν αντιμέτωπους με προσωπικές φοβίες, που μας αναγκάζουν να ακούσουμε τα λυσσασμένα αλυχτίσματα των σκύλων, τον ήχο του πυροβολισμού, τη λεπίδα της γκιλοτίνας…
Βρισκόμαστε στα τέλη του 19ου αιώνα, χαραυγή του 20ού, κάπου στα στενά του Παρισιού, και τα βήματά μας μάς οδηγούν στον αριθμό 20 της οδού Chaptal. Οι ανατριχιαστικές αφίσες υπόσχονται να ικανοποιήσουν τα διψασμένα μάτια μας… Καλώς ήρθατε στo Grand Guignol.
Όλα τα προαναφερθέντα διηγήματα του Maurice Level θα τα βρείτε, μαζί με πολλά άλλα, στη συλλογή διηγημάτων από τις εκδόσεις Αρχέτυπο “Ιστορίες του Γκραν Γκινιόλ”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου