Γράφει ο Γιώργος Χρ. Γιαννακόπουλος - Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής - Ερευνητής της Παραδοσιακής Μουσικής - Πρωτοψάλτης
Αλήθεια τι μεγαλείο και τι πλούτο κρύβουν μέσα τους αυτές οι δυο λέξεις!. Πανάρχαιες. Χάνονται στα βάθη της Ελληνικής ιστορίας και ύπαρξης. Κλείνουν μέσα τους τα πιο ακριβά συστατικά της ζύμωσης τούτης εδώ της φυλής, της Ελληνικής. Πράγματι οι λέξεις αυτές συγκλονίζουν με την εσωτερική και πραγματική τους έννοια που περικλείουν αλλά και με το αυτό καθ' εαυτό αντικείμενο που υποδηλώνουν.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ : Μαρτυράει τη συμμετοχή όλων των ανθρώπων στη δημιουργία, καταδεικνύει τη δημοκρατικότητα και το δικαίωμα όλων να συμμετάσχουν στα κοινά. Είναι μια τρανή απόδειξη ότι η πρόοδος, η δημιουργία, το χτίσιμο μιας κοινωνίας θέλει πολλούς μαζί, θέλει ψυχική επικοινωνία συστατικό που σπανίζει στις μέρες μας.
ΤΡΑΓΟΥΔΙ : Άλλη πάλι σπουδαία και μεγάλη λέξη (παράφραση της λέξεως Τραγωδία), που μας μαρτυράει την παλαιότητα της ύπαρξης των Δημοτικών τραγουδιών. Μέσα από τον θεματικό πλούτο των Δημοτικών μας Τραγουδιών διάλεξα να παρουσιάσω τους Συμβολισμούς και τις Αλληγορίες τις οποίες κατά κόρον χρησιμοποιεί πολύ εύστοχα ο λαϊκός δημιουργός.
Ο λαϊκός ποιητής προκειμένου να εκφράσει το οποιοδήποτε θέμα του δεν χρησιμοποίησε ποτέ αφηρημένες έννοιες. Δεν χρησιμοποίησε θολές και αμφίβολες παραστάσεις. Αντίθετα χρησιμοποίησε εικόνες ολοκάθαρες παρμένες από τη φυσική και κοινωνική πραγματικότητα. Χρησιμοποίησε εικόνες γνωστές και κατανοητές και τούτο γιατί αυτές είναι που προκαλούν άμεσα συγκίνηση, χαράσσονται ανεξίτηλες και μένουν αξέχαστες. Έτσι και στην περίπτωση των συμβολισμών, των αλληγοριών και των παρομοιώσεων που χρησιμοποίησε στα Δημοτικά τραγούδια αλλά και γενικά όλα τα στοιχεία του ποιητικού λόγου είναι αληθινά, είναι καθαρά, είναι κρυστάλλινα.
Πολύ εύστοχα αναλύει την περίπτωση ο Πέτρος Σπανδωνίδης:
«Η φαντασία τον λαϊκού ποιητή δρώντας κατά τον αρχέγονο νόμο της αναλογίας, δημιουργεί παραλληλίες, βρίσκει ομοιότητες. Έτσι γίνεται συσχέτιση ανάμεσα σε μιαν ιδέα, σκέψη, αντίληψη, συγκίνηση, διάθεση, κι ένα αντικείμενο με πλαστική φόρμα, ώστε αυτό το τελευταίο να αποβαίνει η αισθητική απόδοση της αφηρημένης ιδέας. Αυτός ο πρωτόγονος τρόπος της νοητικής λειτουργίας, δηλαδή με την πλαστική γλώσσα της φαντασίας, είναι η αιτία της δημιουργίας των πλαστικών εκείνων τρόπων που με μια λέξη ονομάζουμε σύμβολα, και ειδικότερα ονομάζουμε εικόνα παρομοίωση, μεταφορά, αλληγορία... Το αισθητό υποκατάστατο το παίρνει ο λαός από τη γύρω του γνώριμη πραγματικότητα, απ' ότι παρατηρεί, συναναστρέφεται και αγαπά. Και ακριβώς επειδή ο κόσμος που μεταφέρει τις παρομοιώσεις του, είναι οικείος και αγαπητός, γι' αυτό υπάρχει σε αυτές όλη η ένταση και η λάμψη της φυσικής σύστασης των πραγμάτων, όλη η δύναμη και η θέρμη της πραγματικότητας».
Αλλά ας περάσουμε να δούμε μερικούς συμβολισμούς, αλληγορίες και παρομοιώσεις μέσα από τα Δημοτικά μας τραγούδια.
Ορισμένα από τα σύμβολα που χρησιμοποιεί ο λαϊκός ποιητής είναι πανάρχαια, όπως για παράδειγμα το πουλί. Στο Εθνικό μας τραγούδι, το πουλί είναι ένα πολύ συνηθισμένο αισθητικό μέσο και παρουσιάζεται όταν έχει να φανερωθεί ή να ειπωθεί κάτι το πολύ σημαντικό.
Από πολύ παλιά ο άνθρωπος πρόσεξε το πουλί και το ζήλεψε. Το ζήλεψε γιατί αυτό είχε δυο από τις βασικές ιδιότητες που τόσο λαχταρούσε να έχει ο άνθρωπος: τη γρήγορη και την ανεμπόδιστη μετακίνηση και το πέταγμα πάνω στα ψηλά. Οι δυο αυτές ιδιότητες, στη φαντασία του απλοϊκού ανθρώπου, κάνουν το πουλί να συνδέεται με τη φύση πολύ στενά και να κατέχει τα μυστικά και τη σοφία της. Γι' αυτό στην αρχαία Ελλάδα, όπως βέβαια και σε άλλους λαούς, το πουλί ήταν συνηθισμένο μέσο ποιητικής και προ πάντων μαντικής έκφρασης, σαν «οιωνός» , που έλεγε τα μελλούμενα.
Στο τραγούδι του νεκρού αδερφού το πουλί είναι που παρουσιάζεται, και με την ανθρώπινη λαλιά του, προϊδεάζει την ανύποπτη Αρετή για το ότι ο αγαπημένος της αδερφός που την πηγαίνει στο σπίτι τους είναι ένας βρικόλακας ! (τραγ. Νο 1).
Στο τραγούδι για το γεφύρι της Άρτας, το πουλί πάλι είναι κείνο που, σαν εκπρόσωπος εδώ της ίδιας της Φύσης, δίνει τη φοβερή της παραγγελία στον πρωτομάστορα:
«Αν δε στοιχειώσετ' άνθρωπο, γιοφύρι δε στεργιώνει» (τραγ. Νο 2).
Στο θρακιώτικο τραγούδι «κάτω στον κάμπο τον πλατύ...» το πουλί είναι κείνο που αναγγέλλει στον άφρονα πλούσιο ότι όλα αυτά που σπέρνει είναι άχρηστα γιατί σε λίγο φτάνει ο θάνατος και «ταύτα πάντα εξηφάνιστε». (τραγ. Νο 3).
Επίσης στο θρακιώτικο τραγούδι «με γέλασαν τα πουλιά της άνοιξης τ' αηδόνια» τα πουλιά είναι αυτά όπου παρασύρουν τον άφρονα πλούσιο και τον κάνουν να πιστέψει ότι ποτέ δεν θα πεθάνει και χτίζει σπίτια και παλάτια με δέκα οχτώ πατώματα κι' εξήντα παραθύρια. Στο τέλος του τραγουδιού γράφεται ο πρόλογος αυτού του παράλογου εγχειρήματος αφού τη στιγμή που απολάμβανε τον πλούτο του φτάνει στον κάμπο ο Χάρος καβαλάρης στο μαύρο άλογο. (τραγ. Νο 4).
Πολύ συχνά όμως ο λαϊκός ποιητής χρησιμοποιεί το πουλί σαν μέσο γρήγορης και ασφαλούς επικοινωνίας των ανθρώπων, προκειμένου να δώσει παραγγελίες ή να στείλει σοβαρά και επείγοντα μηνύματα. Στο τραγούδι για τον ξενιτεμένο που τον μάγεψαν και δεν μπορεί να γυρίσει στην πατρίδα του, ο απελπισμένος άνδρας, μη μπορώντας με κανένα τρόπο να επικοινωνήσει με τα αγαπημένα του πρόσωπα, στέλλει το πικρό του μήνυμα με τα πουλιά. «Μαύρα μου χελιδόνια, κι άσπρα μου πουλιά......" (τραγ. Νο 5).
Εδώ είναι που φαίνεται ολοκάθαρα η αγάπη του ανθρώπου για το πουλί και η λαχτάρα του για το λεύτερο του πέταγμα ψηλά στους ουρανούς όπου κανένας δεν μπορεί να το εμποδίσει να πετάξει όπου θέλει. Ο λαϊκός ποιητής όμως δεν χρησιμοποίησε το πουλί για να εκφραστεί για γεγονότα και πράγματα στη ζωντανή Φύση και τη ζωή αλλά ακόμα και για την κάτω γη, τον Άδη, τον ανήλιαγο κόσμο. «Πουλάκι βγήκε από τη γη ξεβγήκε από τον Άδη, το μάθαν οι βαριόμοιρες και παν' και το ρωτάνε».
Τα πουλιά επιστρατεύει ο λαϊκός ποιητής για να ξυπνήσει τον νιόπαντρο, (τραγ. Νο 6.).
Το πουλί πολλές φορές εμφανίζεται ως ο βασικός εκπρόσωπος της Φύσης, ο άνθρωπος το χρησιμοποιεί σε κάθε δύσκολη περίσταση του. Μη μπορώντας να βρει βοήθεια και συμπαράσταση από πουθενά, καταφεύγει στη Φύση και δανείζεται από εκεί τα πουλιά ελπίζοντας ότι θα τον βοηθήσουν. Ο άνθρωπος θέλει το πουλί πάντα κοντά του και το εκλαμβάνει πότε σαν γρήγορο ταχυδρόμο, πότε σαν συμπαραστάτη στον πόνο του: «Μισεύω κι όλα τα πουλιά, κλαίνε το μισεμό μου κι ένα πουλί, καλό πουλί, τον αποχωρισμό μου».
Ο άνθρωπος θέλει τα πουλιά να μοιρολογούν τον «ξένο» που δεν έχει άλλον να τον κλάψει «Μαύρα πουλιά τον κλαίγανε, κι άσπρα τον τριγυρνούσαν».
Πολλές φορές τη θέση των πουλιών σαν μέσο μετάδοσης παραγγελιών και μηνυμάτων την παίρνει ο ήλιος, τ' αστέρια και προ πάντων το φεγγάρι. Καταφεύγει σ' αυτά ο λαϊκός ποιητής γιατί τα ουράνια αυτά σώματα είναι ψηλά ώστε μπορούν και επιβλέπουν τη γη ολόκληρη και είναι σε θέση να ξέρουν και να κάνουν το κάθε τι.
«Ήλιε μου πού 'σαι ψηλά, κι ούλη την πλάση ορίζεις,
«μην είδες την αγάπη μου, μην είδες τον καλό μου».
«Το φεγγαράκι ρώτησε, τ' αστέρια να στο ειπούνε
«πως τρέχουνε τα μάτια μου όταν σε θυμηθούνε».
• Στους συμβολισμούς των Δημοτικών μας Τραγουδιών χρησιμοποιήθηκε πολύ το μήλο. Χρησιμοποιήθηκε για να εκφράσει με μεγάλη σημασία την ομορφιά της γυναίκας, η οποία τραγουδήθηκε έντονα. Το μήλο αποτελεί ένα από τα πιο παλιά ποιητικά σύμβολα της γυναικείας ομορφιάς. Το μήλο, με το ζωηρό κόκκινο χρώμα του και τη ζουμερή σάρκα του είναι το πιο ταιριαστό για να εκφραστεί το αισθησιακό στοιχείο της γυναικείας ομορφιάς, που έχει και την πρωταρχική σημασία για τον αρχαϊκό άνδρα. Γι' αυτό, το μήλο ήταν ένα από τα σπουδαιότερα ερωτικά σύμβολα της Αφροδίτης. Και ο «Αιπόλος» του Θεόκριτου, στο Γ' ειδύλλιο, μήλα προσφέρει στην Αμαρυλλίδα για να της εκδηλώσει την αγάπη του.
• Και μια και αναφερόμαστε εδώ στην γυναικεία ομορφιά πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή ήταν το κύριο στοιχείο της γυναίκας όχι όμως και το μοναδικό. Το εθνικό μας Τραγούδι, το Δημοτικό μας Τραγούδι, δεν Βλέπει τη γυναίκα μόνο σαν ερωμένη αλλά κυρίως τη Βλέπει σαν τον αγαπημένο σύντροφο της ζωής και προ πάντων σαν μάνα. Γι' αυτό τη γυναικεία ομορφιά δεν την εννοεί μόνο αισθησιακά, αλλά στολισμένη και με ψυχοπνευματικά στοιχεία. Τις χάρες αυτές της γυναίκας της εκφράζει ο λαϊκός ποιητής συμβολικά με ορισμένα πουλιά, δένδρα, φυτά, λουλούδια και άλλα φυσικά στοιχεία που έχουν σε ξεχωριστό βαθμό τις αντίστοιχες στη γυναίκα ιδιότητες π.χ. η γονιμότητα της γυναίκας συμβολίζεται με τη μηλιά. (τραγ. Νο 8)
«Μηλίτσα πού 'σαι στο γκρεμό, τα μήλα φορτωμένη......"
ή «Μήλο μου και μανταρίνι κείνο πού 'παμε θα γίνει..»
Η στοργικότητα της γυναίκας συμβολίζεται με την πέρδικα.
«Μοιάσαι της πετροπέρδικας, της αηδονολαλούσας..».
Η συζυγική πίστη και τρυφερότητα, με την τρυγόνα.
«Τρικαλινή μου πέρδικα , και λαρσινή τρυγόνα...».
Η λεπτότητα, η χάρη, το άσπιλο, η φεγγοβολή και άλλα στοιχεία της γυναικείας ομορφιάς συμβολίζονται με διάφορα λουλούδια, με ουράνια σώματα, με πολύτιμα μέταλλα κ.λπ.
«Φούλι μου και ζιμπούλι μου, λάλε και κατιψέ μου,
εκειά που πας μη ξαναπάς και κακοφαίνεται μου...».
«Ως λάμπει ο ήλιος στα βουνά, στους κάμπους το φεγγάρι,
έτσι έλαμπε κι η Λιάκαινα εις των Τούρκων τα χέρια».
Πετυχημένα σύμβολα χρησιμοποίησε πάντα ο λαϊκός ποιητής παρμένα από το φυσικό κόσμο για να εκφράσει και την ανδρική ομορφιά.
«Ω χρυσοπράσινεμ' αητέ...»
ή «Ψηλό μου κυπαρίσσι...»
ή «Σγουρέ Βασιλικέ μου...»
Θα μπορούσε κανείς να παραθέσει πληθώρα εξειδικευμένων συμβολισμών που έχει χρησιμοποιήσει ο λαϊκός μας ποιητής. Εκτός από τους συμβολισμούς με στενή έννοια χρησιμοποίησε και άλλους που εκφράζουν γενικές καταστάσεις κοινωνικού, ηθικού και συχνότερα εθνικού περιεχομένου.
«Σε ψηλό βουνό, σε ριζιμιό χαράκι,
κάθεται αητός, βρεμένος, χιονισμένος,
και παρακαλεί τον ήλιο ν' ανατείλει.
- Ήλιε, ανάτειλε, ήλιε λάμψε και δώσ' μου
για να λοιώσουνε τα χιόνια απ' τα φτερά μου
και τα κρούσταλλα από τ' ακρόνυχά μου».
Εδώ στο παραπάνω ριζίτικο τραγούδι της Κρήτης ο λαϊκός ποιητής απεικονίζει το δράμα και τη δυστυχία μιας ολόκληρης φυλής, ενός γένους που ποτέ δεν έχασε την ελπίδα του για τη λευτεριά. Εδώ έχουμε τις ωραιότερες αλληγορίες με βαθύ εθνικό περιεχόμενο. Ο Κρητικός αετός, που δεν άλλος από τον κρητικό λαό, κάθεται ταπεινωμένος, τσακισμένος κι ανήμπορος να πετάξει από τις κακουχίες και τα βαριά δεσμά της σκλαβιάς. Δεν χάνει όμως την ελπίδα του και παρακαλεί με όλη τη δύναμη της ψυχής του να ανατείλει ο ήλιος της λευτεριάς, να φωτίσει το σκοτεινιασμένο νου του, να ζεστάνει την παγωμένη καρδιά του, ώστε να συνέρθει από το λήθαργο της δουλείας και να ριχτεί κι αυτός χαρούμενος και ελεύθερος στο δημιουργικό μόχθο της ζωής.
Την αγέρωχη και αδιάλλακτη περηφάνια των κλεφταρματωλών την εκφράζει με τους παρακάτω στίχους:
«Ένας αητός περήφανος, ένας αητός λεβέντης, δεν πάει στα κατώμερα να καλοξεχειμάσει».
Ξέρουμε ότι το λευκό είναι η έκφραση του αγνού και του άσπιλου. Με αυτό το χρώμα ο ανώνυμος λαϊκός ποιητής επέλεξε να εκφράσει την αγνότητα της Ελληνίδας γυναίκας.
«Άσπρ' είσαι συ κι άσπρα φορείς κι άσπρ' είν' η φορεσιά σου κι άσπρα λουλούδια πέφτουνε απ' την περπατησιά σου.
Τη γυναικεία ομορφιά την παρομοίασε ακόμα και με τον άγγελο. Ο παρακάτω τραγούδι στον χαρακτηριστικό χορό των Μεγάρων, την Τράτα, μας το μαρτυράει:
«Είσαι άγγελος ωραίος κι έχεις μάτια γαλανά».
Στο Δημοτικό μας τραγούδι προσφιλέστατη είναι η χρησιμοποίηση διάφορων χαρακτηριστικών δέντρων με ιδιαίτερη σημασία. Για παράδειγμα ο πλάτανος χρησιμοποιήθηκε για να εκφράσουν τη λεβεντιά, την αντοχή και την υπομονή. Ο ελληνικός λαός υπόδουλος στους Τούρκους άντεχε σαν τον πλάτανο που παρόλο που είχε νερό και έπρεπε να ήταν δροσερός και φρέσκος εν τούτοις ζούσε και υπέμενε το ζυγό καρτερώντας τη λευτεριά. Προσωποποιείται εδώ ο πλάτανος, μιλάει και εκφράζεται, λέει τον πόνο του. (τραγ. Νο 9)
Η νερατζιά χρησιμοποιήθηκε σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Η κοπελιά παρομοιάζεται με τη νερατζιά γεμάτη άνθη και καρπούς συμβολίζοντας έτσι τη νέα κοπέλα τη γεμάτη νιάτα, ζωή, τρυφερότητα και ζωντάνια. (τραγ. Νο 10)
Συχνά στα Δημοτικά μας τραγούδια συναντάμε αριθμούς. Εδώ, στο τραγούδι δηλαδή δεν χρησιμοποιούνται για την μαθηματική και τη λογική τους αξία αλλά για την αισθητική τους ζωντάνια. Τους αριθμούς επέλεξε ο λαϊκός ποιητής για να εκφράσει τον αισθητό κόσμο του οποίου η παρουσίαση γίνεται πιο ζωντανή. Οι αριθμοί στο Δημοτικό τραγούδι χάνουν την ποσοτική διαφορά και καταντούν στο τέλος όλοι ίσοι. Για παράδειγμα, δεν έχει καμιά σημασία αν το ένα τραγούδι μιλάει για πέντε τραπέζια και το άλλο για εξήντα δύο, ή για τρεις δίπλες στο χορό και το άλλο μιλάει για δώδεκα. Όλοι τους έχουν εικονική έκφραση για το μέγεθος. Ορισμένοι αριθμοί χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τους άλλους. Αυτοί είναι το 9, το 12, το 7, το 40 και προ πάντων το 3. Το 3 εθεωρείτο ιερός αριθμός τόσο στην αρχαία λατρεία όσο και στην νεώτερη και είναι αυτός που συναντάμε περισσότερο από άλλον.
Επίσης τα γράμματα της αλφαβήτου διάλεξε ο ερωτευμένος να εκφράσει στην καλή του την αγάπη του. (τραγ. Νο 11).
Πάρα πολλές άλλες περιπτώσεις συμβολισμών, αλληγοριών και παρομοιώσεων μπορεί κανείς να βρει μέσα στα Δημοτικά μας Τραγούδια. Όμως με αυτά τα ολίγα δώσαμε κάποια στοιχεία που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος πάντα ανατρέχει στον γύρω του περιβάλλοντα χώρο, τη Φύση και από 'κεί αντλεί εικόνες και στοιχεία προκειμένου να αποτυπώσει τα ψυχικά του συναισθήματα.
Βέβαια πολλά μπορεί να γράψει κανείς για την ενότητα αυτή των Δημοτικών μας Τραγουδιών. Περιοριστήκαμε μόνο σε αυτά τα λίγα χαρακτηριστικά στοιχεία λόγω έλλειψης χώρου.
ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Νο 1
ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΔΕΡΦΟΥ
Καθιστικό Θράκης
— Μάνα με τους εννιά τους γιους και με τη μια την κόρη, την κόρη τη μονάκριβη.
- Την κόρη τη μονάκριβη, την πολλαχαϊδεμένη, στα σκοτεινά την έλουζες.
— Στα σκοτεινά την έλουζες, στ' άφεγγα τη χτενίζεις, στ' άστρι και στον Αυγερινό.
— Στ' άστρι και στον Αυγερινό, έπλεκε τα μαλλιά της,
προξενητάδες ήρθανε.
Νο 2
ΤΖΗ ΤΡΙΧΑΣ ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ
Παραλογή Πόντου
Σην γέφυραν 'σην γέφυραν έλα δαφνοποταμέ
τζη τρίχας το γεφύριν και δάφνε μ' και μυριγμένε
Χίλιοι μαστώροι έχτιζαν έλα δαφνοποταμέ
και μύριοι μαθετάδες και δάφνε μ' και μυριγμένε
Όλον τη μέραν έχτιζαν έλα δαφνοποταμέ
χαλάουτουν το βράδον και δάφνε μ' και μυριγμένε
Οι μαθητάδες έκλαιγαν έλα δαφνοποταμέ
τζι κουβαλεί λιθάρα και δάφνε μ' και μυριγμένε
Και ντο δις με, νε μάστωρα έλα δαφνοποταμέ
και στένω το γεφύρι σ' και δάφνε μ' και μυριγμένε
Αν δίγω σε την μάνα μου, έλα δαφνοποταμέ,
άλλο μάναν πά' κι έχω και δάφνε μ' και μυριγμένε
Νο 3
ΚΑΤΩ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΥ
Συγκαθιστός Θράκης
Κάτω στον κά.. στον κάμπο τον πλατύ.
Στον κάμπο τον μεγάλο λάλ' αηδόνι μ' λαλεί.
Εκεί έσπερνε έσπερν' ένας άρχοντας.
Μη δώδεκα ζευγάρια λάλ' αηδόνι μ' λαλεί.
Πουλάκι πή... άϊντε πήγε κι έκατσε.
Στη δεξιά τη ζευλίτσα λάλ' αηδόνι μ' λαλεί.
Γλυκολάλει άϊντε και μοιρολογεί.
Τ' αρχόντου παραγγέλνει λάλ' αηδόνι μ' λαλεί.
Σπέρνεις σπέρνεις καλέ μ' αφέντη μου.
Σπέρνεις δεν θα θερίσεις λάλ' αηδόνι μ' λαλεί.
Νο 4
ΜΕ ΓΕΛΑΣΑΝΕ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ
Συγκαθιστός Θράκης
Με γέλασαν με γελάσανε τα πουλιά.
Με γελάσανε τα πουλιά της άνοιξης τ' αηδόνια,
Με γέλασαν με γέλασαν και μούπανε.
Με γέλασαν και μουπανε ποτέ δε θα πεθάνω,
Κι έχτισα το κι έχτισα το σπιτάκι μου.
Κι έχτισα το σπιτάκι μου ψηλότερ' από τ' άλλα,
Μ' ιφτά οχτώ μ' ιφτά οχτώ πατώματα.
Μ' ιφτά οχτώ πατώματα μ' εξήντα παραθύρια,
Στο παραθύ..στο παραθύρι κάθομαι.
Στο παραθύρι κάθομαι στους κάμπους αγναντεύω.
Βλέπω το Χα...βλέπω το Χάρο νάρχεται.
Βλέπω το Χάρο νάρχεται πάν' στ' άλογο καβάλα,
Νο 5
ΜΑΥΡΑ ΜΟΥ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ
Ήπειρος
Μαύρα μου χελιδόνια, από την Αραπιά
κι άσπρα μου περιστέρι από τη Μοσκοβιά.
Αυτού ψηλά που πάτε για χαμηλώσατε
κι απλώστε τα φτερά σας να πάρω ένα φτερό.
Να γράψω ένα γράμμα και μια ψιλή γραφή,
να γράψω στη μανούλα να μη με καρτερεί.
Εδώ στα ξένα πού είμαι εδώ παντρεύτηκα,
και πήρα μια γυναίκα μια σκύλα μάγισσα.
Σίντας κινάω για νάρθω μπόρες και βροχές,
κι όταν γυρίζω πίσω ήλιος και ξαστεριά.
Νο 6
ΤΩΡΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ
Καθιστικό Ρούμελης
Τώρα τα πουλιά, τώρα τα χελιδόνια, τώρα οι πέρδικες. Τώρα οι πέρδικες συχνολαλούν και λένε ξύπνα αφέντη μου. Ξύπνα αφέντη μου, ξύπνα γλυκό μου ταίρι, ξύπνα αγκάλιασε. Ξύπνα αγκάλιασε κορμί κυππαρισένιο κι άσπρονε λαιμό.
Νο 7
Ν' ΗΛΙΟΥΣ ΠΑΑΙΝ' ΣΤΗ ΜΑΝΑ ΤΟΥ
Θράκης
— Ν' ήλιους πααίν' -κι αμάν, αμάν- ν' ήλιους πααίν στη μάνα του Κι έλα το Ερηνάκι μ' έλα κι αργάει να βασιλέψει
— Βγαίνει η μάνα τ' κι -αμάν αμάν- βγαίνει η μάνα τ' τον μάλωσε Κι έλα το Ερηνάκι μ' έλα βγαίνει και τουν ρουτάει.
— Τ' είδιες ν' ήλιε μ' κι αμάν, αμάν τ' είδιες ν' ήλιε μ' και βούρκουσις Κι έλα το Ερηνάκι μ' έλα κι αργάς να βασιλέψεις
— Σ' αυτή τη ρά....κι αμάν αμάν σ' αυτή τη ράχη την ψηλή. Κι έλα το Ερηνάκι μ' έλα στην άλλη άπου πέρα.
— Είδα δυο αδέ...-κι αμάν αμάν- είδα δυο αδέρφια μάλουναν Κι έλα το Ερηνάκι μ'. έλα σφάζουνταν μαχαιρούνταν.
Νο 8
ΜΙΛΙΤΣΑ ΠΟΥΣΑΙ ΣΤΟ ΓΚΡΕΜΟ
Θράκης
Μηλίτσα που είσαι στο γκρεμό
Μηλίτσα πού είσαι στο γκρεμό τα μήλα φορτωμένη.
Τα μήλα σου λιμπίστηκα,
Τα μήλα σου λιμπίστηκα μα το γκρεμό σ' φοβούμε.
Κι αν το φοβάσαι το γκρεμό,
Κι αν το φοβάσαι το γκρεμό έλ' απ' το μονοπάτι.
Το μονοπάτι μ' έβγαζε,
Το μονοπάτι μ' έβγαζε τσ'αγάπης μου την πόρτα.
Νο 9
Τ' ΕΧΕΙΣ ΚΑΗΜΕΝΕ ΠΛΑΤΑΝΕ
Συρτό Πελοποννήσου
Τ' έχεις καημέ.....καημένε πλάτανε. Και στέκεις μαραμένος μέρα και νύ.....
και νύχτα στη δροσιά, αμάν μέρα και νύ..... και νύχτα στη δροσιά.
Μέρα και νύ.....και νύχτα στη δροσιά. Και πάλι μαραμένος παιδιά μ' σαν με...
σαν με ρωτήσατε αμάν παιδιά μ' σαν με...σαν με ρωτήσατε.
Παιδιά μ' σαν με σαν με ρωτήσατε, θα σας τ' ομολογήσω Μπραίμ πασιάς
Πασιάς επέρασε αμάν Μπραίμ Πασιάς πασιάς επέρασε
Μπραίμ Πασιάς Πασιάς επέρασε Με δέκα οκτώ χιλιάδες κι όλοι στον ί....
στον ίσκιο μ' έκατσαν αμάν κι όλοι στον ί....στον ίσκιο μ' έκατσαν.
Νο 10
ΝΕΡΑΤΖΙΑ
Ιδιότυπος χορός Ηπείρου
Νερατζιά νερατζιά νερατζιά μου ανθισμένη σ' αγαπώ χρόνια σ' αγαπώ.
Άειντε νερατζιά μου ανθισμένη άϊντε πως μοσκό....μοσκοΒολάς καημένη.
Νερατζιά νερατζιά νερατζιά με τ' άνθη και με τον καρπό και με τον καρπό. Άειντε νερατζιά κοκκινοφορεμένη άϊντε συ με μα........με μάρανες καημένη.
Άειντε νερατζιά εσύ θα με τρελλάνεις άϊντε με τα να...τα νάζια που μου κάνεις.
Νο 11
ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
Επτάννησα
Από τα' άλφα θε ν' αρχίσω κόρη μου να σ' αγαπήσω. Βήτα Βέβαια σου λέω, πως για σε ποθώ και κλαίω. Γάμα στείλε μου ένα γράμμα, πως θα κοιμηθούμ' αντάμα. Δέλτα δεν σου φανερώνω, της καρδούλας μου τον πόνο. Εψιλο μου κυπαρίσσι, ποιος θα σε γλυκολογίσει. Ζήτα ζώνουμε στα φίδια, για τα δυο σου μαύρα φρύδια. Ητα ή εσένα παίρνω, ή καλόγερος θα γενώ. κ.λπ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Το Εθνικό μας τραγούδι. Τόμος 1ος. Βασίλη Περσίδη. Εκδόσεις Πιτσιλός 1983.
Ανθολογία 3.100 Τραγουδιών. Θεοφάνη Λευκαδίτη. Τόμος Α' Αθήνα 2002
Τα Τραγούδια των Ελλήνων. Αγις Θέρος. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΕΘΝΙΚΗ-ΑΕΤΟΣ. Αθήνα 1952.
Τα Τραγούδια του Ποντιακού λαού. Στάθη Ευσταθιάδη. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Κυριακίδη. 1992.
Ιστορία και Δημοτικό Τραγούδι. Σοφ. Δημητρακόπουλου. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΠΑΡΟΥΣΙΑ. Γ' Έκδ.
Δημοτικό Τραγούδι. Κώστα Ρωμαίου. Αθήνα 1979.
Δημοτικά Τραγούδια της Ηπείρου. Π. Αραβαντινού. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΔΩΔΩΝΗ.
Το θρακιώτικο Δημοτικό Τραγούδι. ΠΑΝΘΡΑΚΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ. Εκδοση: ΠΑΡΑΛΟΣ. 2000.
Δημοτικά Τραγούδια. Γρηγόρη Κατσαλίδα. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: GUTENBERG 2001.
Ρωμαίϊκα Τραγούδια. CAROLO PASSOVIO ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ-ΝΙΚΑΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου