Λυρική ποίηση

fotodendro.blogspot.gr

ΛΥΡΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ
 Είναι η ποιητική μορφή που θέλει να δώσει όσο γίνεται περισσότερη ελευθερία στο ποιητικό  Εγώ. Το λυρικό ποιητικό Εγώ δίνει την εντύπωση πως μιλά απευθυνόμενο σε αυτό το ίδιο, πως προσπερνά την έννοια του ακροατηρίου, πως εξαντικειμενίζει  το υποκειμενικό του βίωμα Εκφράζει σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες μέσα από πληθώρα εκφραστικών μέσων

                                                                                       

     ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΛΥΡΙΚΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ  

                 
Η λυρική ποίη­ση από τη φύση της αποτελεί έναν λόγο που δεν θέλει να (δείχνει πως) απευθύνε­ται σε κάποιον άλλον· το πρόσωπο που εμφανίζε­ται μέσα στο ποίημα ως ομιλητής εκφράζει τα συναισθή­ματα του μέσα σε ένα επικοινωνιακό κενό( γεγονός που  αποτελεί την καλύτερη συνθήκη για την αποκάλυψη κάποιων πολύ προ­σωπικών ψυχολογικών καταστάσεων.)Αυτό  ισοδυναμεί με την πρόθεση ή, γενικότε­ρα, τη διάθεση του να μιλήσει, όχι σε κάποιον άλλον, αλλά στον εαυτό του.
Για να πετύχει αυτή την έκφραση της προς αυτήν την ίδια, καταφεύγει σε τρό­πους που χρησιμοποιούνται όταν ο λόγος απευθύνεται σε κά­ποιον άλλον.
Ενώ ο λυρι­σμός θεωρείται πληθωρικός ποιητικός λόγος, στην πράξη η εκφρασιακή υπερβολή υπονομεύει τον λυρισμό (και μαζί με αυτόν και τον υποκειμενισμό), επειδή του στερεί μια βασική του προϋπόθεση: την ειλικρίνεια του συναισθήματος

Ο αποτελεσματικός λυ­ρισμός αποτελεί επιτυχημένη εξισορρόπηση του πληθωρικού συναισθήματος με τον λιτό λόγο του. «Στην περίπτωση, επομένως, κατά την οποία ο αναγνώ­στης ενός ποιήματος ενοχλείται από τη ρητορεία, σημαίνει πως διαπιστώνει ότι ο ποιητής δεν ανταποκρίνεται στο κρι­τήριο της αυθεντικής σχέσης με μια εμπειρία που προβάλ­λεται ως προσωπική. Είναι φανερό πως η μετάδοση της εντύπωσης μιας τέτοιας πλαστής σχέσης αποτελεί, στη συ­νείδηση του αναγνώστη, ταυτόχρονα αισθητική αποτυχία και ολίσθημα ηθικό»

Τα λυρικά ποιήματα εκφράζουν οριακές ανθρώπινες εμπειρίες, τον έρωτα , το θάνατο,  αλλά και την προσωπική εμπειρία της φύσης, συναισθήματα βαθιά και ειλικρινή βιώματα.
Καταγράφουν εσωτερικές αναζητήσεις

Καταγράφουν τάσεις φυγής από την πραγματικότητα και ταυτόχρονη αναφορά σε έναν ιδεατό κόσμο
Υπαινικτική και υποβλητική διαδοχή λέξεων και εικόνων                                                                                                             
Δομές/άξονες που τέμνονται στη λυρική ποίη­ση: 
         μουσικότητα και υποκειμενικότητα

Η γλώσσα  επιδεικνύει περισσότερη φαντασία και αισθαντικότητα από την καθημερινή γλώσσα.
Ρυθμός
Ομοιοκαταληξία (όχι πάντα)
πληθώρα εικόνων: με έναν, ή με συνδυασμό περισ­σότερων από έναν, από τους παρακάτω τρεις τρόπους: 
 1) κυ­ριολεκτικά,

 2) μεταφορικά

 3) συμβολικά.

« Η κυριολεκτική λειτουργία των εικόνων σημαίνει μια στε­νής σημασίας χρήση τους. Οι εικόνες λειτουργούν κυριολεκτικά όταν χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση, γνωστοποίηση και υποσήμανση αντικειμένων και σκηνών που γίνονται αντιληπτές μέσω των αισθήσεων.
Η μεταφορική λειτουργία των εικόνων είναι πολύ σημα­ντικότερη, επειδή αποτελεί τον βασικό μηχανισμό της ποιητικής γλώσσας για παραγωγή νοήματος. Οι εικόνες λειτουργούν μεταφορικά όταν συνιστούν μιαν αναλογία ή σύγκριση  ανάμεσα στο θέμα και το ανάλογο του, ή ανάμεσα στην ιδέα και τον φορέα της μέσα στο ποίημα. Η εικονοποιϊα  δεν περιορίζεται στα βασικά στοιχεία της παρουσίασης ενός αντικειμένου, μιας σκηνής ή μιας κατάστασης, αλλά γίνεται όργανο της μεταφορικής χρήσης της γλώσσας.

  Η συμβολική λειτουργία των εικόνων είναι σπανιότερη στην ευρωπαϊκή -και πολύ περισσότερο στην ελληνική- ποίηση. Είναι η « συμβολική όραση » του ποιητή. Η εικόνα  δεν αναφέρεται σε κάτι άλλο – όπως συμβαίνει με τη μεταφορική λειτουργία- αλλά σε αυτήν την ίδια, όπως συμβαίνει με την κυριολεκτική λειτουργία των ποιητικών εικόνων. Η διαφορά τους έγκειται στο εξής:  η συμβολική εικόνα παρουσιάζει κάτι που δεν γίνεται αντιληπτό στον αναγνώστη μέσω των αισθήσεων, πρόκειται για κάτι που «βλέπει»  μόνο ο ποιητής ως υπαρκτό. Από τη στιγμή, λοιπόν, που έχει μπροστά του κάτι υπαρκτό  και άμεσα αντιληπτό, δεν αισθάνεται την υποχρέωση να υποβάλει την ύπαρξή του μέσω μιας αναλογίας  ή σύγκρισής του  με κάτι υπαρκτό.»1

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ποίηση του  William Blake

Οιωνοί της Αθωότητας

Για να δεις τον κόσμο σε ένα κόκκο άμμου
Και τον παράδεισο σε ένα αγριολούλουδο
Κράτησε το άπειρο στην παλάμη του χεριού σου
Και την αιωνιότητα σε μία ώρα.

Ένας κοκκινολαίμης πετρίτης σε κλουβί
Φέρνει όλο τον ουρανό σε οργή.

Ένας περιστερώνας γεμάτος περιστέρια
Φέρνει ρίγος σε όλες τις περιοχές της κόλασης
Ένα πεινασμένο σκυλί στην πύλη του αφεντικού
Προβλέπει την καταστροφή του κράτους.

 ΠΗΓΕΣ

 Λεξικό λογοτεχνικών όρων  και θεωρίας της λογοτεχνίας , J.A. Cuddon
 Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ου αιώνα, Βαγγέλη Αθανασόπουλου (1)
  Παραδοσιακή και μοντέρνα  ποίηση, Χάρης Σακελλαρίου