Κόρη φτωχών γονέων
στα χέρια πλούσιου γέρου
Όλοι κοίταξαν αλλού
μόνο ένας σκύλος έκλαψε
Daughter of poor parents
in a wealthy old man's hands
Everyone looked the other way
Only a street dog cried
Τρίτη 31 Οκτωβρίου 2017
Μόνο ένας σκύλος-Only a dog
Κόρη φτωχών γονέων
στα χέρια πλούσιου γέρου
Όλοι κοίταξαν αλλού
μόνο ένας σκύλος έκλαψε
Daughter of poor parents
in a wealthy old man's hands
Everyone looked the other way
Only a street dog cried
Τι είναι τα senryu-Οι διαφορές από τα haiku
doyouknowjapan.com
Περιγράφει τα συναισθήματα των ανθρώπων με χιούμορ
Σε αντίθεση με το Haiku, το Senryu δεν περιλαμβάνει ένα Kireji (λέξη κοπής), και γενικά δεν περιλαμβάνει Kigo (εποχιακή λέξη) ή Kidai (εποχιακό θέμα).
Το Senryu πήρε το όνομά του από τον ποιητή Seniku Karai (1718-1790) της εποχής του Edo, του οποίου η συλλογή Haifūyanagidaru (誹 風 柳 多 留) εισήγαγε το είδος στη δημόσια συνείδηση.
Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2017
Ποιητής-Poet (senryu)
Στήνω παγίδες
λέξεις να εγκλωβίσω·
Γράφω ποίημα
Setting traps
to catch and cage words;
Writing verse
Χιμάρα-Κωστής Παλαμάς
Γράφει ο Δημήτρης Περδίκης
Στις 14 Φεβρουαρίου 1914 ο μεγάλος μας ποιητής, ο Κωστής Παλαμάς, έγραψε το ποίημά του «Χιμάρα». Έξη μέρες πριν ο ελληνικός στρατός είχε αποχωρήσει μετά από ένα σκληρό τελεσίγραφο των τότε μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων. Ο αρχηγός της Χιμάρας και αξιωματικός της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής Σπύρος Σπυρομήλιος είχε ανακηρύξει την αυτονομία της Χιμάρας, μη αποδεχόμενος, ούτε αυτός, ούτε ο λαός της Χιμάρας να υποδουλωθεί σε έναν αλβανικό ζυγό.
Αλβανικές δυνάμεις είχαν επιτεθεί σαν λύκοι την Χιμάρα να κατασπαράξουν. Οι Χιμαριώτες πολεμούν σαν ένα σώμα, άνδρες και γυναίκες, με ηρωισμό και αυταπάρνηση. Λίγες μέρες αργότερα θα τους ακολουθήσουν και οι άλλοι Βορειοηπειρώτες και στο Αργυρόκαστρο θα γίνει η ανακήρυξη της Αυτόνομης Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου. Τώρα, στην Ευρώπη του 2017, η Αλβανία προσπαθεί να αλβανοποιήσει την αδούλωτη Χιμάρα, με το ξεδιάντροπο σχέδιο «Νέα Χιμάρα» και με το πρόσχημα της οικιστικής ανάπλασης σπίτια Xιμαριωτών να γκρεμίσει. Τώρα που η Χιμάρα και πάλι τους λύκους περιμένει, τα λόγια του ποιητή είναι τραγικά επίκαιρα και πάλι.
Χειμάρρα, ολόρθη! Οι λύκοι.
Τέλος να πήρε ο πόλεμος; Άλλος δεν είναι αγώνας; Ελλήνων ιεροί λόχοι, για ύπνο βαρύ σας δέχτηκε της δόξας ο λιμιώνας; Η δάφνη αμάραντη; ─ Όχι!
Λαλούμενα ξενύχτηδων. Σωπάτε, χαροκόποι! ─Ω σπαθωτή κιθάρα τυρταία, φόρεσε πύρινη, μπροστά στην κρύαν Ευρώπη κορώνα τη Χειμάρρα!
…Στα χειμαρριώτικα βουνά ροβόλα, τα τουφέκια τ’ άγρια συντρόφεψέ τα, με της πατρίδας την ψυχή και με τ’ αστροπελέκια την άγια γη χαιρέτα.
…..Στους ξέγνοιαστους αλίμονο! Τους πρέπει να είναι δούλοι, στον άρπαγα, τρομάρα! Η Ελλάδα πού; Στην Ήπειρο. Δόξα στο Κακοσούλι, Νίκη σ’ εσέ, Χειμάρρα!
Τα Γιάννενα ονειρεύονται, η Κρήτη ξαποσταίνει, βουβή η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα ξεφαντώνει….Ποιος βογγάει σα να πεθαίνει; ─Χειμάρρα, ολόρθη! Οι λύκοι.
Κωστής Παλαμάς 14 Φλεβάρη 1914
Ποίηση σε μικρόψυχους καιρούς
Στα δεκαέξι του, στα σχολικά του αναγνώσματα διάβασε τον «Πειρασμό» από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Σολωμού και άρχισε να γράφει ακατάπαυστα. Ηταν ο πρώτος ποιητής που θαύμασε. Ο επόμενος ποιητής που ανακάλυψε ήταν ο Ρεμπό, για τον οποίο του είχε μιλήσει ο καθηγητής του των γαλλικών, κι ο δεύτερος που θαύμασε ο Ελύτης. Εξέδωσε το πρώτο ποιητικό βιβλίο του, τη συλλογή Ανακτορία, το 1977, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών και έκτοτε γράφει ποίηση συστηματικά. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά ως επαγγελματίας αφοσιώθηκε στη μετάφραση, μεταφράζοντας και διασκευάζοντας κείμενα συχνά για το θέατρο. Το ποιητικό του έργο ως το 2002 συγκέντρωσε στον τόμο Στίχοι ενός άλλου (Μεταίχμιο, 2003). Τώρα τα πεζά του - κείμενα γραμμένα από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 για εφημερίδες, περιοδικά, προγράμματα θεατρικών παραστάσεων και συνέδρια, δημοσιευμένα αλλά και αδημοσίευτα - κυκλοφορούν συγκεντρωμένα και ξαναδουλεμένα στον τόμο Ποίηση σε μικρόψυχους καιρούς (Γαβριηλίδης, 2017). Ενα απόγευμα της περασμένης εβδομάδας, Ο Στρατής Πασχάλης έκανε ένα διάλειμμα από τη διασκευή του Δον Κιχώτη που ετοιμάζει για μια παιδική παράσταση που θα ανέβει το φθινόπωρο στο «Παλλάς» σε σκηνοθεσία της Σοφίας Σπυράτου - η οποία, μας μαρτύρησε, θα διατηρεί όλη την ωραία ποιητική τρέλα που έχει ο Δον Κιχώτης με πάρα πολύ κέφι, με ρίμες, με στίχους, με ξεκαρδιστική πρόζα και μ' ένα θέατρο που θέλει να θυμίσει την κομέντια ντελ άρτε - και συναντηθήκαμε στη βιβλιοθήκη του ΔΟΛ για να μιλήσουμε για το θέμα στο οποίο επικεντρώνονται τα πεζά του τόμου: την ποίηση - τη δική του, των άλλων, της εποχής μας.
Με ποιες προθέσεις συντάχθηκε ο τόμος δοκιμίων σας που κυκλοφορεί;
«Η αρχική μου επιθυμία ήταν να συγκεντρώσω όλα τα δοκιμιακά μου κείμενα σε ένα corpus. Στην πορεία έγινε πιο συγκεκριμένη κι ετούτος ο τόμος κατέληξε να είναι ένα αυτόνομο βιβλίο που έχει και το στοιχείο της αφήγησης και του δοκιμιακού λυρισμού και της ποιητικής έκφρασης, του φαντασιακού. Είναι ένα στοχαστικό αφηγηματικό δοκίμιο, με επίκεντρο την ποίηση. Ολο όμως το υλικό δουλεύτηκε σαν να είναι ένα λογοτεχνικό κείμενο, ακόμα και οι εναλλαγές των κειμένων, τα γενικότερα θέματα στην αρχή, τα συγκεκριμένα πρόσωπα που εισάγονται στη συνέχεια, ο Καβάφης, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Ρακίνας, και το τελευταίο πιο ελεύθερο μέρος, όπου τα πρόσωπα επανέρχονται με άλλον χαρακτήρα και παρεμβάλλονται κείμενα πιο ελεύθερα, συνειρμικά, σχεδόν ποιητικά, δημιουργούν μια ενότητα που προσφέρεται στον αναγνώστη ως ένα δοκίμιο σε συνέχειες. Γι' αυτό και διάλεξα κείμενα που αφορούν κυρίως την ποίηση, μεγάλους ποιητές έλληνες και ξένους που με επηρέασαν και τους θεωρώ άξονες της νεωτερικότητας και της μετανεωτερικότητας. Εκτός από τον Παπαδιαμάντη για τον οποίο υπάρχουν κείμενα, και τον οποίο θεωρώ ποιητή-πεζογράφο, όλα τα άλλα αφορούν την ποίηση και τους ποιητές. Εδωσα στο βιβλίο τον τίτλο ενός από τα δοκίμια του τόμου που απηχεί έναν γνωστό στίχο του Χέλντερλιν».
Εναν στίχο που χρησιμοποίησε και ο Σεφέρης στα χρόνια του. Από τον 18ο-19ο αιώνα του Χέλντερλιν ως τον Μεσοπόλεμο και ως σήμερα είναι όλοι οι καιροί μικρόψυχοι για την ποίηση;
«Από ένα σημείο και μετά μικρόψυχοι είναι, γιατί ο πολιτισμός όλο και περισσότερο αυτονομείται από αξίες, ιδέες και αισθήσεις επάνω στις οποίες έχει εδραιωθεί η ποίηση. Οσο πιο υλιστικός, ορθολογικός ή κυνικός γίνεται ο πολιτισμός δεν έχει ανάγκη τα αισθήματα, την πνοή, την έξαρση. Αρα απομακρύνεται από την ποιητική κατάσταση. Αυτό έχει συμβεί αρκετές φορές. Ο 18ος αιώνας ήταν βαθιά αντιποιητικός. Ο 19ος αιώνας ήταν φοβερά ποιητικός αλλά το παράδοξο είναι ότι ακριβώς οι ιδέες οι οποίες δημιουργούν πνευματικό κύμα που έχει ανάγκη την ποίηση γεννούν μια κοινωνία η οποία δεν θέλει την ποίηση, την απωθεί στο περιθώριο. Υπάρχουν βέβαια και διαλείμματα που η ποίηση έρχεται στο προσκήνιο, όπως σε τέτοιες εποχής κρίσης, όταν ο άνθρωπος αρχίζει να θυμάται ότι πρέπει να ξαναδεί κάποια πράγματα στη ζωή με έναν άλλον τρόπο για να ξεκινήσει από την αρχή. Εκεί έχει ανάγκη την ποιητική φωνή η οποία κατ' εξοχήν προέρχεται από ένα σημείο το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός».
Εχω την εντύπωση, από τις προσκλήσεις που λαμβάνω, ότι έχει πολλές ευκαιρίες να ακουστεί η ποίηση σήμερα. Εχουν πληθύνει οι δημόσιες αναγνώσεις, τα φεστιβάλ ποίησης, οι αφορμές. Εχετε την ίδια εντύπωση;
«Απολύτως. Ζούμε μια περίοδο καλλιτεχνικού ακτιβισμού αλλά αυτό δεν είναι καλλιτεχνική ζωή. Δεν έχει σχέση με τη δημιουργία και την ουσιαστική επικοινωνία, είναι απλώς μία εκτόνωση, δεν δημιουργούνται πυρήνες γοητείας και έλξης που να έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ουσιαστικού πολιτισμού. Είναι απλώς δράσεις, αλλά αυτό οδηγεί σε πολιτισμό; Οι άνθρωποι συμμετέχουν σε όλα αυτά, αλλά επηρεάζονται; Το ζήτημα είναι πόσο επιδρά κάτι, πόσο παρεμβαίνει. Στην εποχή του ο Κουν παρενέβη, ο Χατζιδάκις επίσης, ο Ελύτης και ο Σεφέρης παρενέβησαν, υπήρχαν νέοι τότε που διάβασαν ποιήματά τους, είδαν παραστάσεις τους, γοητεύτηκαν από αυτή τη μουσική και άλλαξε η ζωή τους. Σήμερα συμβαίνει ένας τεράστιος ακτιβισμός, όπως είναι ακτιβιστικά όλα. Ολοι δρούμε. Η τέχνη καταναλώνεται παρά δρα ουσιαστικά εσωτερικά».
Εχετε διδάξει σε εργαστήρια ποίησης, παλαιότερα στο ΕΚΕΒΙ, τώρα στον Ιανό. Διδάσκεται λοιπόν η ποίηση;
«Η ποίηση δεν διδάσκεται, η ποίηση είναι το ζητούμενο. Ωστόσο, σ' αυτές τις συναντήσεις, όπως προτιμώ να αποκαλώ αυτά τα σεμινάρια, το ότι οι νέοι μπορούν να βρουν έναν άνθρωπο με τον οποίο να συνομιλήσουν είναι μια βοήθεια και μια ενθάρρυνση και ορισμένες φορές μια τεχνική επιμόρφωση, μαθαίνουν ή παρατηρούν πράγματα που δεν είχαν παρατηρήσει. Η ποίηση δεν διδάσκεται, αλλά στο επίπεδο της συνομιλίας και της επιμόρφωσης διδάσκεται η ποιητική τέχνη».
Για τη δική σας συνομιλία με τον Ελύτη που γνωρίσατε προσωπικά γράφετε ότι «ποτέ δεν με πατρονάρισε». Η δική σας σχέση ως καταξιωμένου ποιητή με τους νέους ποια είναι;
«Τους αγαπώ πολύ και τους παρακολουθώ. Με ενδιαφέρει η νέα γενιά, είναι ακομπλεξάριστοι άνθρωποι. Ζουν όμως σε μια δύσκολη εποχή σε σχέση με εμάς. Εμείς ζήσαμε μέσα στην ασφάλεια μιας εποχής που υπήρχαν κάποιες σταθερές και ένα περιβάλλον που, όσο αρνητικό κι αν ήταν, τελικά μας δεχόταν. Σήμερα οι νέοι άνθρωποι είναι χαμένοι σε ένα περιβάλλον χαώδες, άγνωστο, αλλά η στάση τους και ο τρόπος που σκέφτονται είναι ελπιδοφόρος γιατί, ενώ έχει αναγγελθεί τόσες φορές το τέλος της ποίησης, εκείνοι γράφουν».
Πώς κρίνετε την ποίησή τους;
«Είναι μια ποίηση πολύ εξατομικευμένη, κάθε ποιητής είναι και η φωνή του. Βαραίνει περισσότερο το άτομο παρά το άνοιγμα σε κάτι γενικότερο. Αυτό δεν έχει σχέση τόσο με τις ιδέες και με την κοινωνία, έχει σχέση με την όραση του κόσμου, είναι πιο συρρικνωμένη, προς τον εαυτό τους. Αλλά τους αναγκάζει και η εποχή μας. Το ότι συντηρούν την ευαισθησία, τη δεκτικότητα - διότι αυτό κάνει ο ποιητής, συλλαμβάνει αυτό που ο άνθρωπος ο οποίος είναι έξω από την ποίηση δεν μπορεί να συλλάβει και του το παραδίδει - σε μια πολύ σκληρή εποχή είναι αξιοθαύμαστο».
Ομότεχνοί σας παραπονούνται ότι η ποίηση σήμερα είναι φτωχή ή ότι δεν ενδιαφέρει, ότι δεν διαβάζεται, ή ότι δεν πουλάει και δεν υποστηρίζεται. Συμφωνείτε;
«Κατά πρώτον, δεν είναι εύκολη εποχή, αλλά η ελληνική ποίηση που γράφεται δεν είναι κακή, είναι καλύτερη από την ποίηση αρκετών ευρωπαϊκών κρατών. Δεύτερον, όταν γράφεις και πιστεύεις σε αυτό οφείλεις να το υπερασπιστείς ακόμη κι αν το περιβάλλον παρουσιάζει αυτά τα συμπτώματα. Οι ποιητές ζητούν συνομιλητές αλλά πού να τους βρουν μέσα σε μια τόσο επιθετική κοινωνική κατάσταση, μέσα σε ένα απειλητικό περιβάλλον; Ως άνθρωποι που κάνουμε αυτή τη δουλειά πρέπει αυτό να το αντέξουμε, ότι το κοινό δεν είναι διαθέσιμο σε αυτή τη φάση. Αλλά δεν γράφεις για να διαβάζεσαι μόνο, γράφεις γιατί θέλεις να διασώσεις κάτι που θεωρείς σημαντικό για εσένα. Αυτό δεν το εμποδίζει κανείς να υπάρχει, ακόμα κι αν βγαίνουν δύσκολα τα βιβλία, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν αναγνώστες».
Ηταν μεγαλύτερο σε προηγούμενες εποχές αυτό το διαθέσιμο κοινό στην Ελλάδα;
«Νομίζω ότι ήταν. Υπήρχε παιδεία, τουλάχιστον στα αστικά στρώματα, άνθρωποι πολύ πιο διαθέσιμοι να γοητευτούν από τους στίχους. Σήμερα αυτό καλλιεργείται πολύ λίγο ή καθόλου, υπάρχει πληροφορία αλλά όχι παιδεία. Πάντως, δεν παραπονιέμαι γιατί πιστεύω ότι αν έχεις μέσα σου ζωντανή τη φλόγα και πιστεύεις σε αυτό που κάνεις, αυτό δεν μπορεί παρά να βρει μια θέση κάπου. Τώρα αν μιλάμε για εποχές που η ποίηση ήταν πραγματικά μέσα στη ζωή, όπως η χούντα και η μεταπολίτευση, που ο κόσμος τραγουδούσε τους ποιητές του, αυτές ήταν σπουδαίες εποχές».
Πώς ερμηνεύετε αυτή τη συρρίκνωση του κοινού της ποίησης;
«Στέγνωσε η ζωή. Είναι αυτό που λέει ο Σεφέρης το στέγνωμα της αγάπης».
Υπάρχει θεραπεία για αυτό;
«Πιστεύω ότι το θέατρο, η μουσική, το τραγούδι είναι ο δρόμος μέσα από τον οποίο η ποίηση μπορεί να γίνει και πάλι λειτουργική. Να πάψει να είναι κλεισμένη σε μια διαρκή ανάλυση και αυτοαμφισβήτηση ναρκισσιστική και αυτάρεσκη και να γίνει πιο πρακτική και ανοιχτή επικοινωνώντας με άλλα είδη τέχνης. Αυτός είναι ένας τρόπος για να βγει από τα αδιέξοδά της».
Επομένως, ο Μπομπ Ντίλαν είναι ποιητής και ορθώς νομπελίστας Λογοτεχνίας;
«Είμαι υπέρ της βράβευσης και θεωρώ ότι η Σουηδική Ακαδημία έμμεσα έδειξε ότι η ποίηση έχει χάσει τη σχέση με τη μουσική στην ευρεία έννοια και μια λειτουργία της ποίησης που είναι άμεση, γνήσια, λυρική, που υπηρετεί κάποιες ανθρώπινες αξίες, που απευθύνεται στους ανθρώπους, που γίνεται κτήμα τους, που δεν κλείνεται στον εαυτό της, που δεν είναι τέχνη για να την απολαμβάνουν λίγοι. Ηταν μια βράβευση που μας μιλάει για αυτή την κρίση στον χώρο της ποίησης».
«Ο καθαρός μοντερνισμός σαν κωδικοποιημένη αισθητική ποτέ δεν με κέρδισε», γράφετε, «αλλά ούτε κατά βάθος και η παράδοση κατόρθωσε να με κάνει δικό της». Πώς χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας ως ποιητή;
«Νομίζω ότι είμαι απόλυτα συνεπής με την εποχή μας, νομίζω πως αυτό ζούμε σήμερα. Από τη μια, υπάρχει ο μοντέρνος τρόπος ζωής που εγκαινιάστηκε από τον Μεσοπόλεμο και, από την άλλη, είναι σθεναρή η παρουσία της παράδοσης. Αρα είμαι παιδί της εποχής μας, μιας μεταιχμιακής εποχής. Εχει χαρακτηριστεί το έργο μου μοντερνιστικός ρομαντισμός. Δεν το δέχομαι. Θεωρώ ότι είμαι ένας πειραματικός ποιητής, που έχει εκφραστεί με αντιφατικούς τρόπους, όπως χαρακτηρίζει τη νοοτροπία της εποχής που ζούμε. Πολλά βιβλία μου έχουν το στοιχείο του αμφίρροπου και του συντελειακού, που το βλέπουμε στην εποχή μας, όμως δεν γράφω με βάση μια συγκεκριμένη αισθητική και ιδεολογία η οποία με κατατάσσει σε κάποια μόδα. Γράφω βιώνοντας αυτό που είμαι μέσα στο τώρα, εκφράζοντάς το και ψάχνοντας να βρω μεθόδους που δεν είναι υπαγορευμένες από κάποιες θεωρίες».
Οι νέοι, η παράδοση και η παγκοσμιοποίηση
Ποια είναι η συμβουλή σας σε έναν νέο ποιητή;
«Να διαβάσει πρώτα τους κλασικούς για να δημιουργήσει γούστο και μετά μπορεί να ανοιχτεί και να διαβάζει τα πάντα. Πιστεύω ότι δεν πρέπει να χάνουμε τη σχέση με την παράδοση, γιατί από κάπου όλοι καταγόμαστε. Θα μου πείτε η παράδοση μπορεί να γίνει παγίδα, τροχοπέδη. Ολα όμως μπορούν να γίνουν τροχοπέδη - και η χειραφέτηση από την παράδοση μπορεί να γίνει το ίδιο».
Παρατηρώ συχνά συνομιλώντας με νέους συγγραφείς πως παρότι δεν γνωρίζουν την ελληνική παράδοση γνωρίζουν καλά άλλες παραδόσεις, έχουν διαβάσει, λόγου χάριν, όλον τον Φόκνερ από το πρωτότυπο.
«Πώς θα τον αφομοιώσεις και θα τον μετουσιώσεις σε κάτι τον Φόκνερ αν δεν ξέρεις τον Παπαδιαμάντη, τον εαυτό σου; Είναι λίγο αρχοντοχωριάτικο αυτό, πάω κατευθείαν στον Φόκνερ. Δες κι από πού είσαι, ώστε όταν πλησιάσεις τον ξένο λογοτέχνη να τον πλησιάσεις όπως θα τον πλησίαζε ο Κατσίμπαλης, ο Σεφέρης, που ήταν άρχοντες οι άνθρωποι, είχαν την παιδεία του τόπου τους και πήγαν στην Ευρώπη αφομοιώνοντας γόνιμα αυτό που πήραν από την ευρωπαϊκή παράδοση».
Είναι τόσο πρωταρχικής σημασίας σήμερα, που ο κάθε τεχνίτης του λόγου μπορεί σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο να επιλέξει τους προγόνους του, να γνωρίζει τη λογοτεχνική παράδοση της γλώσσας με την οποία ανατράφηκε;
«Καταλαβαίνω τους φόβους των νέων προς μια επικίνδυνη προγονοπληξία και καταλαβαίνω και την επιθυμία του ανθρώπου να υπερβεί τα πάντα για να δει κάτι καινούργιο. Είναι κι αυτό συγκλονιστικό, δεν μπορούμε να το αρνηθούμε. Αλλά για εμάς, που είμαστε ένας λαός με τέτοιον πολιτισμό και που βαλλόμαστε από παντού και που έχουμε αυτή τη συγκλονιστική γλώσσα, είναι σημαντικό να την κρατήσουμε, να μη χάσουμε αυτό το στοιχείο. Διότι το στοίχημα και του Σολωμού και των Παλαμά - Σικελιανού και των Σεφέρη - Ελύτη ήταν ότι κατόρθωσαν αυτό που ονομάζουμε σήμερα εθνική συνείδηση να την αναβαπτίσουν μέσα στο κλίμα της εποχής τους ο καθένας. Αυτό το στοίχημα δεν το κερδίσαμε εμείς ως γενιά. Αυτό που θα έπρεπε να αναζητήσουμε είναι πώς θα κρατήσουμε την παράδοσή μας αλλά ταυτόχρονα θα την αναβαπτίσουμε μέσα σ' αυτή την καινούργια εποχή - δεν θα πω της παγκοσμιοποίησης, δεν μου αρέσει ως λέξη - την πιο οικουμενική, η οποία θα πρέπει να ευαγγελίζεται κάτι καλύτερο για τον άνθρωπο, και η Ελλάδα εκεί να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Αυτό είναι ζητούμενό μας, ένα στοίχημα που δεν πρέπει να χάσουμε».
Κυριακή 29 Οκτωβρίου 2017
Κόκκος άμμου-Grain of sand (senryu)
Σαν κόκκος άμμου
ο άνθρωπος στο σύμπαν
Αλλά αγαπά
Like a grain of sand
is human in the cosmos
But able to love
Η καμπάνα του Ueno
Ξυρίζομαι!
μια μέρα που η καμπάνα του Ueno*
είναι θολή από ομίχλη ...
Masaoka Shiki
*περιοχή του Τόκυο
Λογοτέχνες και πόλεμος του '40
eleftheriaonline
Μακριά από τις χιονισμένες κορφές των βουνών της Ηπείρου που οι στρατιώτες μας είχαν τον πρώτο λόγο, που ήταν οι πρωταγωνιστές και που δημιουργούσαν τα γεγονότα, οι καλλιτέχνες και οι λογοτέχνες της εποχής, σιωπηλοί από τα γραφεία τους, αποτύπωναν με το δικό τους βλέμμα τα γεγονότα και το ηρωικό πνεύμα της εποχής.
Γιατί το βλέμμα του καλλιτέχνη, και εν προκειμένω του λογοτέχνη, είναι εκείνο που απορροφά από τα γεγονότα ό,τι και όπως αυτό αγγίζει την ψυχή του. Οι εντυπώσεις καταγράφονται και διατηρούνται αναλλοίωτες και αδιαπραγμάτευτες, γιατί ο λογοτέχνης δεν αποβλέπει ούτε στην ενημέρωση ούτε στη διαπαιδαγώγηση. Τα επιτυγχάνει όμως χωρίς προγραμματισμό και τα δύο. Εγραφε ο Πέτρος Χάρης στο περιοδικό «Νέα Εστία»: «Τα λογοτεχνικά κείμενα μας δίνουν την κρυφή, την εσωτερική δύναμη των γεγονότων, ή αν θέλετε την ψυχή των ανθρώπων που τα πραγματοποίησαν. Και οι μεταγενέστεροι κερδίζονται μόνον όταν αισθάνονται ότι επικοινωνούν με τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων, με τον ψυχικό κόσμο που τα προετοίμασε και τα διαμόρφωσε».
Ξεκινώντας από την πρώτη ημέρα του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940 συναντούμε το βιβλίο «Γιώργος Σεφέρης Μέρες Γ 16 Απρίλη 1934-14 Δεκέμβρης 1940» (εκδ. Ικαρος). Εκεί ο Σεφέρης, ο οποίος ως γνωστόν υπήρξε στέλεχος του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, θα γράψει: «Δευτέρα 28. Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή μια φωνή μέσα από το τηλέφωνο με ξύπνησε: "Εχουμε πόλεμο". Τίποτα άλλο. Ο κόσμος είχε αλλάξει. Η αυγή, που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω απ' τον Υμηττό, ήταν άλλη αυγή: άγνωστη. Περιμένει ακόμη εκείνη που την άφησα. Δεν ξέρω πόσο θα περιμένει, αλλά ξέρω πως θα φέρει το μεγάλο μεσημέρι».
Στις 10 Νοεμβρίου 1940 δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Νέα Ελλάς» η διαμαρτυρία των Ελλήνων διανοουμένων: «Είναι δύο εβδομάδες τώρα, που ένα τελεσίγραφο μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των Αθηνών για το περιεχόμενον, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασαν, η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώση τα εδάφη της, να αρνηθή την ελευθερία της και να κατασπιλώση την τιμήν της. Οι Ελληνες δώσαμε στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας, την απάντησι που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγμένες βαθιά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής γης, με το αίμα των μεγαλυτέρων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Εχουμε το αίσθημα ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεση: Οτι αγωνιζόμεθα για την σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι μας πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε να απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητας και της βίας. Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σε μας τους Ελληνες διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν' απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου και να ζητήσουμε όχι την υλική αλλά την ηθική βοήθειά τους. Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάστασι των συνειδήσεων, το κήρυγμα, την άμεση επίδρασι, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθησι και την ενέργεια για ένα καινούργιο πνευματικό Μαραθώνα που θα απαλλάξει τα δυναστευόμενα έθνη από τη φοβέρα της μαύρης σκλαβιάς που γνώρισε ως τώρα ο κόσμος. Οταν μια τέτοια επανάσταση συντελεστεί η νίκη θα είναι δική μας. Με τη μεγάλη αυτή ελπίδα σας στέλνουμε τον πιο αδελφικό μας χαιρετισμό Κωστής Παλαμάς, Σπύρος Μελάς, Αγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Δροσίνης, Σωτήρης Σκίπης, Δημήτριος Μητρόπουλος, Κ. Δημητριάδης, Νικόλαος Βέης, Κ. Παρθένης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογιάννης, Στρατής Μυριβήλης, Κώστας Ουράνης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Αριστος Καμπάνης».
Ακολούθησαν με ένα αναλόγου περιεχομένου μανιφέστο και άλλοι πολλοί, εξίσου τότε ή λίγο αργότερα, διάσημοι Ελληνες λογοτέχνες. Στο κείμενο του μανιφέστου μεταξύ άλλων τονιζόταν πως: «Ο ιταλικός φασισμός βαδίζει προς το θάνατο κι εμείς οι Ελληνες σκάβουμε τον τάφο του. Μπορεί να πεθαίνουμε, αλλά θα πεθάνει κι αυτός. Θα τον σκοτώσει το ελληνικό πνεύμα, που έχει σκοτώσει εχθρούς μεγαλύτερους και φοβερώτερους απ' αυτόν. Ελεύθεροι άνθρωποι όλων των εθνών, συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, ιδεολόγοι, μην ξεχνάτε ότι η Ελλάδα πολεμά για την μοίρα του κόσμου». Κι ακολουθούν οι υπογραφές των: Ελλης Αλεξίου, Ηλία Βενέζη, Νικ. Βρεττάκου, Αλκιβιάδη Γιαννόπουλου, Κ. Δημαρά, Οδ. Ελύτη, Γ. Θεοτοκά, Αλκη Θρύλου, Λιλής Ιακωβίδη, Μ. Καραγάτση, Σωκρ. Καραντινού, Θράσου Καστανάκη, Γ. Κατσίμπαλη, Γ. Κοτζιούλα, Λέοντα Κουκούλα, Φάνη Μιχαλόπουλου, Γ. Μυλωνογιάννη, Λιλίκας Νάκου, Μελή Νικολαΐδη, Τ. Μπαρλά, Ασημάκη Πανσέληνου, Σοφίας Παπαδάκη, Κλέωνα Παράσχου, Θανάση Πετσάλη - Διομήδη, Γ. Σεφέρη, Τατιάνας Σταύρου, Αγγελου Τερζάκη, Κ. Τσάτσου, Δημ. Φωτιάδη, Πέτρου Χάρη, Γιάννη Χατζίνη, Αιμίλιου Χουρμούζιου, Δ. Νικολαρεΐζη, Μήτσου Παπανικολάου.
Σ' αυτόν τον αγώνα υπέρ βωμών και εστιών δεν υστέρησε κανένας. Επώνυμοι και ανώνυμοι και ανάμεσά τους οι λογοτέχνες μας ανταποκρίθηκαν στο προσκλητήριο της πατρίδας είτε στα πεδία των μαχών είτε στα μετόπισθεν με κείμενα διαμαρτυρίας, με τα μαχητικά άρθρα τους και τα ενθουσιώδη, ως άλλοι Τυρταίοι, ποιήματά τους. Ο διακεκριμένος φιλόσοφος, λογοτέχνης, καθηγητής πανεπιστημίου και πολιτικός Παν. Κανελλόπουλος, εξόριστος στην Κάρυστο, έστειλε τηλεγράφημα στην κυβέρνηση, με το οποίο έθετε τον εαυτό του στην υπηρεσία της πατρίδος. Εγραφε: «Λαός ολόκληρος ενθουσιώδης και αποφασισμένος. Οποιος χύσει το αίμα του δεν θα το χάσει. Ζήτω η Ελλάς». Ντυμένοι την τιμημένη στολή του Ελληνα φαντάρου πολεμούσαν πάνω στα βορειοηπειρωτικά βουνά λογοτέχνες και δημοσιογράφοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε: τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Αγγελο Τερζάκη, τον Νικηφόρο Βρεττάκο, τον Γιάννη Χατζίνη, τον Αγγελο Βλάχο, τον Αστέρη Κοββατζή. Μερικοί ζήτησαν και πήγαν εθελοντές, όπως ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Γιάννης Μπεράτης κ.ά. «Η παρουσία της τότε πνευματικής ηγεσίας στα πεδία των μαχών, και μάλιστα εθελοντικώς, επηρέασε πολύ θετικά το φρόνημα όλων των παιδιών που πολεμούσαν» έγραψε η καθηγήτρια Πανεπιστημίου κ. Μερόπη Σπυροπούλου.
Δημοσιογράφοι, ανταποκριτές αθηναϊκών εφημερίδων, είχαν φτάσει στην πρώτη γραμμή του πυρός διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. Ηταν εκεί ο Σπύρος Μελάς, ο Παύλος Παλαιολόγος, ο Βάσος Τσιμπιδάρος, ο Κ. Τριανταφυλλίδης, ο Κώστας Αθάνατος, ο Γ. Ρούσσος κ.ά. Εξάλλου, ο ποιητής Γιώργος Σαραντάρης που ζούσε και σπούδαζε στην Ιταλία ήρθε αμέσως στην Ελλάδα να κάνει τη στρατιωτική του θητεία. Από τις κακουχίες του πολέμου πέθανε στις 25 Φεβρουαρίου 1941. Και για να επιστρέψουμε στους δημοσιογράφους: Ποιον δεν συνήγειρε ο Παύλος Παλαιολόγος με το φλογερό άρθρο του «Προς το καθήκον» δημοσιευμένο στο «Ελεύθερο Βήμα» στις 29 Οκτωβρίου 1940; Ανάμεσα σε πολλά άλλα λέει: «Δεν είναι η μανία του πολέμου που τους εμπνέει, δεν είναι το πάθος της περιπέτειας. Είναι η αίσθηση της αξιοπρέπειας. Οταν αυτή είναι εκτεθειμένη σε κινδύνους, τότε το τροπάριο της ειρηνοφιλίας διακόπτεται. Οχι από αγάπη στον πόλεμο. Από αγάπη προς αυτήν την ειρήνη. Γιατί τίποτα δεν εξυπηρετεί την ειρήνη χειρότερα από την καλοπροαίρετη διάθεση των λαών να δέχονται ραπίσματα. Οφείλουμε μέγα χρέος στους Ελληνες, γιατί εκείνοι πρώτοι έσπασαν την πομφόλυγα του αήττητου φασισμού».
Η πένα δε του Γεωργίου Α. Βλάχου αφήνει μνημεία αρθρογραφικού λόγου σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Παραθέτουμε ελάχιστο απόσπασμα από το περίφημο άρθρο στην «Καθημερινή» της 29ης Οκτωβρίου 1940 με τίτλο «Το στιλέτον». «Τον πόλεμον αυτόν δεν τον εζητήσαμεν, δεν τον προκαλέσαμεν, δεν τον ηθελήσαμεν. Μας επεβλήθη κατά τον χυδαιότερον, κατά τον σκαιότερον τρόπον. Κληρονόμοι μακράς ιστορίας θα αποθάνωμεν όλοι. Δεν προεκαλέσαμεν κανένα, δεν ηπατήσαμεν κανένα, δεν ηθελήσαμεν ουδέ στόχοι υπονοιών να υπάρξωμεν απέναντι ουδενός. Εκεί εις την γωνίαν όπου ηλπίζαμεν ότι δεν θα μας φθάσουν αι σφαίραι και τα θραύσματα των οβίδων, παρουσιάσθη εξαφνικά το στιλέτον. Θα το υποδεχθώμεν -το υπεδέχθημεν ήδη- με το μέτωπον υψηλά, με το στήθος προτεταμένον, με τας χείρας ενόπλους, με κάτι ανώτερον από τον χάλυβα, τα αεροπλάνα και το πετρέλαιον: με το θάρρος και με τα πτερά της ψυχής. Θα αποθάνωμεν όλοι, χωρίς να πρέπη και χωρίς να το θέλωμεν. Και αν οι Ιταλοί κατορθώσουν να νικήσουν ένα λαόν ο οποίος έχει αποφασίσει να αποθάνη, ε, τότε θα είναι η από αιώνων πρώτη μεγάλη και παράδοξος νίκη των. Αλλ' αυτό δεν θα συμβή. Η Ελλάς θα νικήση, θα νικήση η αυτοθυσία, το θάρρος, η ιδέα - και το στιλέτον θα ηττηθή».
Οι πεζογράφοι της εποχής δεν υστερούν των δημοσιογράφων σε αρθρογραφία. Ο Ηλίας Βενέζης τόνιζε: «Δεν ήταν μόνο για τ' αγαθά τους, για την ξερή τους γη, για το γυμνό τους βράχο που είπαν ΟΧΙ οι Ελληνες. Ηταν για την ελπίδα που κινδύνευε».
Ο Στρ. Μυριβήλης δημοσιεύει στο περιοδικό «Νέα Εστία» στις 15-11-40 το άρθρο «Η ώρα της Ιστορίας». Ο Αγγελος Τερζάκης γράφει επίσης στη «Νέα Εστία» άρθρο για τον πρώτο στρατιώτη, τον Αλ. Διάκο που έπεσε στην πλαγιά της Τσούκας. Από το ημερολόγιο που κρατά έχει κατόπιν εκδοθεί το βιβλίο «Προσωπικές Σημειώσεις». Γενικότερα η εμπειρία των πεζογράφων μας στον πόλεμο ή στα μετόπισθεν έδωσε αργότερα έργα όπως «Ωρα της Ιστορίας» του Στρ. Μυριβήλη, «Το Χρονικό του '40» του Ηλ. Βενέζη, «Η Ελληνική Εποποιία 1940-41» του Αγγ. Τερζάκη, «Το πλατύ ποτάμι» του Γιάν. Μπεράτη, τα «Τετράδια Ημερολογίου 1939-1953» του Γ. Θεοτοκά. Εντύπωση θα προκαλέσει η ηχηρή σιωπή της Πηνελόπης Δέλτα, η οποία μετά το Επος αρνείται μέσω της αυτοκτονίας της να συμβιβαστεί με την ήττα.
Η ποίηση από την άλλη πλευρά έχει την αφάνταστη δυνατότητα να συλλαμβάνει τα γεγονότα με ιδιαίτερο τρόπο και να συνοψίζει νοήματα και μηνύματα που προέρχονται από μια βαθιά ενόραση και έμπνευση των ποιητών.
Επιτρέψτε μου να σας θυμίσω ότι ο Παλαμάς είχε σωπάσει μερικά χρόνια πριν το '40. Παρόλα αυτά λίγο μετά την κήρυξη του πολέμου, έγραψε το παρακάτω ποίημα «Στη Νεολαία μας» που αφιέρωσε στη νεολαία.
«Αυτό κρατάει ανάλαφρο μες στην ανεμοζάλη/ Το από του κόσμου τη βοή πρεσβυτικό κεφάλι,/ Τούτο το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα/ μεθύστε με τ' αθάνατο κρασί του Εικοσιένα». Ενώ αξέχαστη παραμένει η ρήση του: «Η μεγαλοσύνη στα έθνη δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα».
Ο Αγγελος Σικελιανός, προϊδεασμένος από τα διεθνή γεγονότα που είχαν προηγηθεί της ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα και τον τορπιλισμό της "Ελλης" το Δεκαπενταύγουστο του '40 στην Τήνο, έγραψε εκείνον τον Αύγουστο την τραγωδία του «Σίβυλλα», όπου προφητικά παρουσιάζει το λαό να αναζητεί τη σωστή κατεύθυνση, τον «όρθιο σκοπό». Αμέσως μετά την 28η Οκτωβρίου, στις 15-11-40 έγραψε και το ακόλουθο κείμενο που φαίνεται πεζό αλλά διαπνέεται από μια σπάνια ποιητική έξαρση κι είναι εν πολλοίς γνωστό: «Ελέγαμε: ένα Μαραθώνα ακόμα! Ελέγαμε: μια Σαλαμίνα ακόμα! Ελέγαμε: ακόμα ένα Εικοσιένα! Και ήρτες τέλος Συ, Μητέρα - Μέρα όπου αγκάλιασες κι ανύψωσες ολόκληρα τα περασμένα στον ανώτατο λυτρωτικό σκοπό τους, στον υπέρτατό τους ηθικόν ιστορικό ρυθμό!... Και θε να Σε κρατήσουμε όλοι, στο τεράστιο ύψος που μας φανερώθηκες απ' τα χαρακώματα των Εικοσιοκτώ του Οχτώβρη του 1940, κι ως τώρα με τη συντέλεια των αιώνων, είτε ζήσουμε, είτε, αύριο που θα φέγγεις πάνω απ' όλο τον πλανήτη το γιγάντιο φως Σου, θα βρισκόμαστε στα σπλάγχνα Σου, ω Μητέρα, αθάνατοι νεκροί».
Και πώς να λησμονήσει κανείς βέβαια το ποίημά του «Ηχήστε οι σάλπιγγες» με το οποίο ο λαός της Αθήνας κατευόδωσε τον Κ. Παλαμά και που το απήγγειλε ξανά ο ίδιος τη μέρα της απελευθέρωσης τον Οκτώβριο του '44, συνεγείροντας και πάλι τα πλήθη.
Δεν ξεχνάμε επίσης το λιτό μα παραστατικό «Επίγραμμα» του Λέοντος Κουκούλα:
«Δε χάθηκες μα κι ούτε θα χαθείς/ Κι ας έρθουν πάλι οι Πέρσες και οι Λατίνοι/ Δεν είσαι κάστρο για να πατηθείς/ είσαι το φως, Ελλάδα, που δε σβήνει».
Και ο Τίμος Μωραϊτίνης θα γράψει το ποίημα «Ελληνίδες»:
«Μερόνυχτα σκυμμένη στέκει/ και ξενυχτάει δουλεύοντας για την Πατρίδα/ κι ενώ σκυμμένη πλέκει/ έχει ψηλά το μέτωπο η Ελληνίδα.
Και τα βελόνια γίνονται σπαθιά/ που βγαίνουν απ' τη χρυσή τους θήκη/ ν’ αγωνιστούνε με το νιο πολεμιστή./ Και πλέκουν ως τη νύχτα τη βαθιά/ κι είναι άσωστη κι ατέλειωτη η κλωστή, όσο κι η Νίκη».
Ενώ ο Νικηφόρος Βρεττάκος το ποίημα «Μάνα και γιος»:
«Στης ιστορίας το διάσελο όρθιος ο γιος πολέμαγε/ κι η μάνα κράταε τα βουνά, όρθιος να στέκει ο γιος της/ μπρούντζος, χιόνι και σύννεφο. Κι αχολόγαγε η Πίνδος/ σαν να 'χε ο Διόνυσος γιορτή. Τα φαράγγια κατέβαζαν/ τραγούδια κι αναπήδιαγαν τα έλατα και χόρευαν/ οι πέτρες. Κι όλα φώναζαν: Ιτε παίδες Ελλήνων/ Φωτεινές σπάθες οι ψυχές/ σταυρώναν στον ορίζοντα/ ποτάμια πισωδρόμιζαν/ τάφοι μετακινόνταν...».
Θα ήταν επίσης σφάλμα να μην αναφέρουμε ότι με την ίδια ποιητική δεινότητα έγραψαν στίχους για το '40 ο Γ. Σουρέλης, ο Στ. Σπεράντζας, ο Γ. Βερίτης, ο Ιω. Πολέμης, ο Ηλ. Αργυρόπουλος το γνωστό «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», ο Γ. Σαραντάρης, ο Τάκης Μπάρλας, ο Σπ. Παναγιωτόπουλος.
Αφήνω τελευταίο το ποίημα «28 Οκτωβρίου 1940» που έγραψε το Νοέμβρη του '40 ο Γ. Ρίτσος, ως ιδιαίτερα περιγραφικό για εκείνη την εποχή και άκρως μηνυματικό για όλους τους λαούς του κόσμου:
«Ανοίγουν τα παράθυρα/ κι όσοι μένουν χαιρετούν αυτούς που φεύγουν/ και φεύγουν όλοι./ Γέμισαν οι πόλεις τύμπανα και σημαίες. / Ορθή η αυγή σημαιοστολίζει τα όνειρά μας/ κι η Ελλάδα λάμπει μες/ στα φώτα των/ ονείρων μας./ Νικούμε. Νικούμε/ Πάντα νικάει το δίκιο!/ Μια μέρα θα νικήσει ο άνθρωπος./ Μια μέρα η λευτεριά θα νικήσει στον πόλεμο./ Μια μέρα θα νικήσουμε για πάντα».
Ο Οδυσσέας Ελύτης πολέμησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στην Αλβανία, ήρθε αντιμέτωπος με τον θάνατο και μέσα από την ποίησή του έκανε πραγματικό έπος αυτό τον πόλεμο. Αποτίοντας φόρο τιμής σε συναγωνιστές του που έδωσαν τη ζωή τους στην Πίνδο, δημοσιεύει το 1945 το ελεγειακό ποίημα «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας». Το έργο είναι βιωματικό, γραμμένο σαν δημοτικό μοιρολόι σε ελεύθερο και 15σύλλαβο στίχο αλλά και με υπερρεαλιστικά στοιχεία:
«Ηταν γενναίο παιδί./ Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του/ Με τον αέρα του άντρα στην περπατηξιά/ Και με το κράνος του, γυαλιστερό σημάδι/ Με τους στρατιώτες του ζερβά δεξιά/ Και την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του/ - Φωτιά στην άνομη φωτιά! -/ Με το αίμα πάνω από τα φρύδια/ Τα βουνά της Αλβανίας βροντήξανε/ Υστερα λιώσαν χιόνι να ξεπλύνουν/ Το κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγής/ Και το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο/ Και τα χέρια του, ανοιχτές πλατείες της ερημίας/ Βρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας/ Δεν έκλαψαν/ Γιατί να κλάψουν/ Ηταν γενναίο παιδί!».
Τα κείμενα των λογοτεχνών μας για το ’40 είναι πηγές με νερό καθαρό... Ας σκύψουμε να πιούμε και ν’ αναβαπτιστούμε σ’ αυτές...
Αντωνία Παυλάκου - Χριστακοπούλου
Φιλόλογος - συγγραφέας
Γεννητούρια!Μαύρος ρινόκερος σε τσέχικο ζωολογικό κήπο
Ένας νεογέννητος ανατολικός μαύρος ρινόκερος τρέχει στον περίβολο του στον ζωολογικό κήπο στο Dvur Kralove της Τσεχίας την Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017. Ένας ανατολικός μαύρος ρινόκερος που γεννήθηκε σε τσέχικο ζωολογικό κήπο είναι ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα στις προσπάθειες να σωθεί το υποείδος του μαύρου ρινόκερου από την εξαφάνιση. Υπάρχουν μόνο μερικές εκατοντάδες που παραμένουν στα αφρικανικά καταφύγια, όπου πρέπει να προστατεύονται από τους λαθροκυνηγούς. Το μικρό που γεννήθηκε στις 2 Οκτωβρίου στο ζωολογικό κήπο του Dvur Kralove είναι σε καλή κατάσταση.
Σάββατο 28 Οκτωβρίου 2017
Ένας μεγάλος ποιητής haiku δεύτερη φορά σε hall of fame
Ο Masaoka Shiki, ένας διάσημος ποιητής χαϊκού της εποχής Meiji (1868-1912), θα εισέλθει στην Go Hall of Fame, 15 χρόνια αφού έλαβε παρόμοιους επαίνους για τη συνεισφορά του στο baseball.
Ο Nihon Ki-in, ο ιαπωνικός σύλλογος που ήταν υπεύθυνος για το αρχαίο επιτραπέζιο παιχνίδι, αποφάσισε στις 24 Οκτωβρίου να τιμήσει τον Shiki (1867-1902) ως αξιέπαινο πρόσωπο κατά τη 14η συνεδρίαση της επιτροπής επαίνων για το Go Hall of Fame.
Ο Nihon Ki-in ξεκίνησε να ονομάζει hall of famers του go το 2004.
Ο Shiki, μια πολύπλευρη πολιτιστική φιγούρα, έγραψε περισσότερα από 30 ποιήματα haiku για το go. Έπαιξε επίσης και προώθησε το παιχνίδι του μπέιζμπολ και εισήχθη στο Ιαπωνικό Baseball Hall of Fame το 2002.
Ο Shiki θα βρεθεί με άλλα αξιέπαινα πρόσωπα , τα πορτραίτα των οποίων εκτίθενται στην έδρα του Nihon Ki-in στην περιοχή Ichigaya του Chiyoda Ward του Τόκιο.
To go, ένα επιτραπέζιο παιχνίδι δημοφιλές κυρίως στην Κίνα, τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία, περιλαμβάνει δύο διαγωνιζόμενους που τοποθετούν μαύρες και λευκές πέτρες σε τετράγωνο πλέγμα. Ο στόχος είναι να περικυκλώσετε τις πέτρες του αντιπάλου και να καταλάβετε το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας.
Η καταγωγή της χρονολογείται από χιλιάδες χρόνια.
Η ποντιακή λύρα-Ποντιακό κάλεσμα για τον πόλεμο
Δημοτικό Σχολείο Αψάλου, ΣΤ' Τάξη, 1936. Από αριστερά οι δάσκαλοι: Φελέκη, Αλεξίου, Παρασκευόπουλος, Χωματίδου, Μαυρομάτη (φωτ.: αρχείο Κοσμά Τσίναλη)
Το ποίημα «Η ποντιακή λύρα» γράφτηκε από τον Δημήτρη Παρασκευόπουλο το 1940 και δημοσιεύτηκε στις 22 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους στην εφημερίδα Το Φως της Θεσσαλονίκης. Γεννημένος στο Χατζή Οσμάν της Νικομήδειας, ο Δημήτρης Παρασκευόπουλος εγκαταστάθηκε στην Άψαλο Πέλλας από το 1924 έως το 1946, όπου υπηρέτησε ως δάσκαλος. Στη συνέχεια μετακόμισε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη.
Αχπάσκουμαι ’ς σον πόλεμον
πάγω ’ς σην Αλβανίαν,
μάνα παράκαλ’ τον Θεόν
διπλά την Παναγίαν.
Να δί’ με μάνα δύναμιν
πάντα μπροστά να πάω
και τον στρατόν τη Μουσουλίν’
ταρμανταγάν να φτάγω.
Ο Μουσουλίντς εθάρρεσεν
πως ’ς σην Ελλάδαν π’ είναι
οι Πόντιοι οι τραντέλλενοι
πολεμιστάδες ’κί είναι.
Εμέν ακρίτα λένε ’με
τον Ντούτσε ’κί φογούμαι
κι αντίς να είμαι σκλάβος ατ’
καλλίον να σκοτούμαι.
Κανείται μάνα ντ’ έσυρεν
ο κύρι’ μ’ ’ς σην Τουρκίαν,
εγώ ραγιάς ’κί γίνουμαι
απέσ’ ’ς σην Ιταλίαν.
Λέγω και ξαν λέγ’ ατο
’ς σον πόλεμον θα πάγω
τον Μουσουλίν’ ’κί προσκυνώ
και τεμενάν ’κι εφτάγω.
Με την παντιέρα τη Σταυρού
θα γίνουμαι φαντάρος
τη Μουσουλίν’ το στράτευμαν
θα κόφτω άμον χάρος.
Ψηλά ’ς σ’ αλβανικά ρασιά
θα χτίζω κοιμητήρια
ν’ ελέπ’ ατά ο Μουσουλίν’
να κλαίει με τα μαντίλια.
Εποίκα όρκον ’ς σον Θεόν
μάνα πριν ν’ αποθάνω
τη φασισμού τη γενεάν
απαδακές να χάνω…
Εθάρρεσεν ο κεπαζές
οι Πόντιοι κοιμούνταν
κι άμον οψάρια ’ς σο τηγάν’
ψεμένα θα σκλαβούνταν.
Για άκ’σον ναι παι, Μουσουλίν’
μη κρου’ς Ελλάδας πόρταν
τα ιντέριας Πόντιοι φαντάρ’
θ’ εφτάν’ ’ς ση λύρα μ’ κόρδας!
Μάνα-Mother senryu
Και τα παιδιά των άλλων
κοιτά με στοργή.
Became a mother;
Even other people's kids
looks with affection
Παρασκευή 27 Οκτωβρίου 2017
Κοκκινολαίμης-Robin haiku
μες στο καταχείμωνο
τροβαδούρος
Robin:
Midwinter's
troubadour
Το μέτρο στην αραβική ποίηση
al-bab.com
Κανένας λαός στον κόσμο δεν εκδηλώνει τόσο ενθουσιώδη θαυμασμό για τη λογοτεχνική έκφραση και δεν συγκινείται τόσο από το λόγο, προφορικό ή γραπτό, όπως οι Άραβες. Στα σύγχρονα ακροατήρια στη Βαγδάτη, τη Δαμασκό και το Κάιρο προκαλείται αίσθηση στον υψηλότερο βαθμό από την απαγγελία ποιημάτων, μόνο αμυδρά κατανοητών, και από τις ομιλίες στην κλασσική γλώσσα, αν και είναι εν μέρει κατανοητή. Ο ρυθμός, η ομοιοκαταληξία, η μουσική, προκαλούν πάνω τους την επίδραση αυτού που ονομάζουν "νόμιμη μαγεία" (sihr halal).
Philip K Hitti, Ιστορία των Αράβων
Μέτρο
Τα μέτρα που χρησιμοποιούνται συνήθως στην αραβική ποίηση κωδικοποιήθηκαν για πρώτη φορά τον 8ο αιώνα από τον al-Khalil bin Ahmad και έχουν αλλάξει ελάχιστα από τότε.
Το μέτρο( wazn ) βασίζεται στο μήκος των συλλαβών και όχι στον τόνο. Μια σύντομη συλλαβή είναι ένα σύμφωνο ακολουθούμενο από ένα σύντομο φωνήεν. Μια μακρά συλλαβή είναι ένα γράμμα που προφέρεται το οποίο ακολουθείται είτε από ένα μη προφερόμενο σύμφωνο είτε από ένα μακρύ φωνήεν. Η κατάληξη nun στο τέλος μιας λέξης καθιστά επίσης την τελευταία συλλαβή μακριά.
Στην αραβική ποίηση κάθε στίχος(bayt; abyat) χωρίζεται σε δύο μισά ( shatr, shatrayn ).
Παρακάτω είναι μέτρα που συνήθως βρίσκονται στην αραβική ποίηση, που δείχνουν μακριές (-) και σύντομες (^) συλλαβές. Αντιπροσωπεύουν ζεύγη μισών στίχων και πρέπει να διαβάζονται από αριστερά προς τα δεξιά. Τα μοτίβα δεν ακολουθούνται άκαμπτα: δύο σύντομες συλλαβές μπορεί να αντικατασταθούν από μια μακριά, κλπ.
Tawil:
^ — — | ^ — — | ^ — — | ^ — — |
^ — — | ^ — — | ^ — — | ^ — — |
Kamil:
^ ^ — ^ — | ^ ^ — ^ — | ^ ^ — ^ — |
^ ^ — ^ — | ^ ^ — ^ — | ^ ^ — ^ — |
Wafir:
^ — ^ ^ — | ^ — ^ ^ — | ^ — — |
^ — ^ ^ — | ^ — ^ ^ — | ^ — — |
Rajaz (common in didactic poems):
— — ^ — | — — ^ — | — — ^ — |
— — ^ — | — — ^ — | — — ^ — |
Hazaj (used in Rubayyat of Omar Khayyam):
^ — — — | ^ — — — |
^ — — — | ^ — — — |
Basit:
— — ^ — | — ^ — | — — ^ — | — ^ — |
— — ^ — | — ^ — | — — ^ — | — ^ — |
Khafif:
— ^ — — | — — ^ — | — ^ — — |
— ^ — — | — — ^ — | — ^ — — |
Sari':
— — ^ — | — — ^ — | — ^ — |
— — ^ — | — — ^ — | — ^ —|
Θρηνώντας στην Ανδαλουσία
al-bab.com
Εάν το λευκό είναι το χρώμα
του πένθους στην Ανδαλουσία,
είναι ένα κατάλληλο έθιμο.
Κοιτάξτε με,
ντύνομαι στο λευκό
των λευκών μαλλιών
θρηνώντας τα νιάτα.
Abu l-Hasan al-Husri
Χειμερία νάρκη-Hibernation haiku
Μικρό φίδι
γιατί δεν κοιμάσαι;
Κάνει πια κρύο
Little snake
why don't you sleep?
It's cold now
Πέμπτη 26 Οκτωβρίου 2017
Έπος του '40 και Νόμπελ
Η ποίηση, η πεζογραφία και η εικαστική δημιουργία συνδέονται με τη ζωντάνια και την ψυχή ενός λαού. Οι καλλιτέχνες πρωταγωνιστούν ή συμμετέχουν στα γεγονότα που σημαδεύουν την ιστορική πορεία των εθνών. Όταν το έθνος συσπειρωθεί για να σώσει την τιμή του, να υπερασπιστεί τα χώματα της πατρίδας του, την οικογένεια, τη θρησκευτική πίστη, τη γλώσσα, τα ήθη και τις παραδόσεις του, τότε γίνεται μια ατσάλινη γροθιά που μπορεί να συντρίψει και τον πιο ακατανίκητο εχθρό. Ο εσωτερικός κόσμος και η πνευματική και ψυχική δύναμη του ανθρώπου έχει ειδικό βάρος που υπερέχει έναντι του πιο ακριβού υλικού εξοπλισμού.
Επομένως, τα Νόμπελ λογοτεχνίας ανήκουν σε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες που εντυπωσίασαν τον κόσμο με την μαχητικότητα και το ήθος τους.
Η δόξα των παλικαριών στην Πίνδο και σε όλα τα μέτωπα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου που ξέσπασε στις 28 Οκτωβρίου του 1940 δεν πέρασε απαρατήρητη σε Ευρώπη, Αμερική και αλλού. Διθυραμβικά ήταν τα αφιερώματα του διεθνούς Τύπου για τις απανωτές νίκες του ελληνικού στρατού, ο οποίος έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες για αναχαιτίσει τη λυσσασμένη ορμή του ιταλικού Blietzkrieg (πολέμου-αστραπή). Είναι αξιοσημείωτο πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που αντιστάθηκε και νίκησε ένα κράτος-μέλος του Άξονα. Αλγεινή εντύπωση είχε προκαλέσει τότε στον κόσμο η συνθηκολόγηση της Γαλλίας την 21η Ιουνίου 1940.
Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος είναι από τα πιο πυκνά σε νόημα κεφάλαια της ιστορίας, γράφει ο λογοτέχνης Άγγελος Τερζάκης, ο συγγραφέας της Ελληνικής Εποποιίας 1940-1941, στην οποία πρωταγωνίστησε πολεμώντας τόσο με το όπλο όσο και με τη γραφίδα. Το ίδιο έκανε ο Χρήστος Ζαλοκώστας, συγγραφέας του χρονικού Πίνδος και πατέρας του χημικού Πέτρου Ζαλοκώστα που σκοτώθηκε στον πόλεμο το 1941.
Ο νομπελίστας (1979) ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης, ο εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού στην ελληνική ποίηση, επιστρατεύθηκε στην πρώτη γραμμή του αλβανικού μετώπου ως ανθυπολοχαγός του Α΄ Σώματος Στρατού.
Προσβλήθηκε από βαρύ κοιλιακό τύφο και νοσηλεύθηκε στα Ιωάννινα και μετά στην Αθήνα, όπου οι γιατροί έτριβαν τα μάτια τους που ήταν ζωντανός!
Ο επίσης νομπελίστας (1963) ποιητής του συμβολισμού και του μοντερνισμού Γιώργος Σεφέρης είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα των δεκαετιών 1930-40 λόγω της διπλωματικής του ιδιότητας. Υπηρέτησε σε διάφορες πρεσβείες όπως στην Άγκυρα, στο Κάιρο, στη Βηρυττό και στο Λονδίνο, διατέλεσε πρόξενος Κορυτσάς, πρέσβης στο Λονδίνο, και είχε καταγράψει τις πολιτικές του απόψεις για πρόσωπα και γεγονότα των ετών 1940-1944 και 1945-1951 στα Πολιτικά του Ημερολόγια, στις Μέρες και στην αλληλογραφία του. «Ο τόπος μας είναι κλειστός», γράφει, και το επικό «Μυθιστόρημα» συνεχίζει: «όλο βουνά που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα. Δεν έχουμε ποτάμια δεν έχουμε πηγάδια δεν έχουμε πηγές, μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές, που ηχούν και που τις προσκυνούμε».
Ριγούμε όταν διαβάζουμε το Άσμα ηρωικό και πένθιμο του Οδυσσέα Ελύτη, φόρο τιμής για τον «Χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας»: «Εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος, που με τα μάτια μιας παρθένας άνοιγε ο καιρός [...] Εκεί που χτύπαγεν η οπλή ενός πλάτανου λεβέντικου και μια σημαία πλατάγιζε ψηλά γη και νερό [...] Τώρα, σαν από στεναγμό Θεού ένας ίσκιος μεγαλώνει. Τώρα η αγωνία σκυφτή με χέρια κοκαλιάρικα πιάνει και σβήνει ένα-ένα τα λουλούδια επάνω της· [...] Χειμώνας μπαίνει ως το μυαλό. [...] Τα όρνια μοιράζονται ψηλά τις ψίχες του ουρανού».
Η δράση των ποιητών συνδυάζεται με τον αγώνα του συνόλου. Οι γυναίκες της Πίνδου απέδειξαν τη γενναιότητα, το φιλότιμο και την ηρωική αντοχή τους βοηθώντας με κάθε μέσο τον ελληνικό στρατό στα κακοτράχαλα βουνά.
Εκτός από τους πεσόντες στο πεδίο της μάχης και τους τραυματίες από τις οβίδες, υπήρχαν χιλιάδες τραυματίες από τα κρυοπαγήματα, οι οποίοι ακρωτηριάστηκαν. Οι διανοούμενοι πολεμούσαν και υπέφεραν μαζί με τους εμπόρους, τους εργάτες, τους χωρικούς. Ομόνοια, ομοψυχία, ομοθυμία. Άξια τέκνα του τραγικού ποιητή και μαραθωνομάχου Αισχύλου!
Δήμητρα Ρετσινά-Φωτεινίδου
Σονέτο μάλλον απαισιόδοξο
anastasios
Το γυμνασμένο μάτι του τραμπούκου
να διέκρινε άραγε των ροδόδεντρων την αρμονία;
Όχι - όχι - μιαν απέραντη ηθικολογία
δε θα βοηθήσει να κάνουμε καλλίτερο τον κόσμο
Να ελπίζεις - να ελπίζεις πάντα - πως ανάμεσα εις τους ανθρώπους
- που τους ρημάζει η τρομερή "ευκολία" -
θα συναντήσεις απαλές ψυχές με τρόπους
που τους διέπει καλοσύνη - πόθος ευγένειας - ηρεμία
ίσως όχι πολλές - ίσως να `σαι άτυχος: καμία -
τότες εσύ προσπάθησε να γενείς καλλίτερος
εις τρόπον ώστε να έρθει κάποια σχετική ισορροπία
Άσε τους γύρωθέ σου να βουρλίζονται πως κάνουν κάτι
σύ σκέψου - τώρα πια - με τι γλυκιά γαλήνη
προσμένεις να `ρθ’ η ώρα να ξαπλώσεις
στο παρήγορο του θανάτου κρεβάτι.
Νίκος Εγγονόπουλος
Uisce Beatha ('Whiskey / Water Of Life') - Multi Award-Winning Irish Titanic Short Film
Η αληθινή ιστορία του Τομ,ενός νεαρού Ιρλανδού που ξεκινά να επιβιβαστεί στον Τιτανικό για να πάει στις ΗΠΑ.
Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017
Αποτυχημένο ραντεβού-Date gone wrong (senryu)
κοιτά το κινητό της
Κρίμα το ποτό
While he talks to her
she stares at her cell phone
The drink went to waste
Νησιά
poiein.gr
Τον Κόσμο τον προβληματίζει
η έλλειψη θεώρησης.
Τραγουδώ τα τραγούδια μου.
Ο Κόσμος κοιμάται.
Βλέπω στο φλιτζάνι μου την αντανάκλαση τ’ ουρανού.
Μετακινώ το φλιτζάνι
γέρνω τον ουρανό.
Ο πετούμενος γερανός σκιαγραφείται
πάνω στον λασπότοιχο.
Η σκιά μου αγγίζει τη δική του
και τον καβαλικεύω.
Τ’ αστέρια καθρεφτίζονται σε μια λιμνούλα
από βροχόνερα.
Με το χέρι μου μαζεύω το νερό.
Έχω μια χούφτα αστέρια.
Πιάνομαι απ’ το κλαδί του δέντρου.
Φυσάει ο άνεμος
και το δέντρο μού σφίγγει το χέρι.
Το φεγγάρι τρεμοφέγγει στο ποτήρι του κονιάκ.
Πίνω
και γεύομαι το φεγγάρι.
Σκαρφαλώνω σε μια συκιά και κατοπτεύω.
Η γη έχει πέσει.
Της μάνας μου το πρόσωπο εμφανίζεται
στην επιφάνεια μιας ελιάς.
Τσακίζω την ελιά
και χαρακώνω το πρόσωπο της μάνας μου.
Όλος ο κόσμος
Όλος ο κόσμος εισρέει μέσα απ’ τις μπάρες του παραθύρου μου.
Χαμηλώνω τα βλέφαρα
και φράσσω τις πλημμύρες.
Γιώργος Ταρδίος
"Τι θέλει να πει ο ποιητής" ή πως να μισήσετε την ποίηση από μικρή ηλικία
provocateur
Φοβάμαι ότι η σχέση μου με την ποίηση δεν θα προχωρήσει ποτέ πέρα από μερικά σκόρπια ποιήματα με τα οποία μπορεί να κολλάω, αλλά πάντα για λίγο.
Ή πέρα από κάποια λεπτά βιβλιαράκια που θα παίρνω απ' τα βιβλιοπωλεία από περιέργεια και ως συμπλήρωμα στα 2-3 "κανονικά" βιβλία (τα μυθιστορήματα εννοώ "κανονικά").
Και γι’ αυτήν την ανολοκλήρωτη σχέση θέλω να κατηγορήσω κάποιον άλλον και όχι εμένα.
Και βρήκα ποιον. Θα κατηγορήσω το σχολείο.
Είναι η πιο εύκολη λύση, έτσι δεν είναι;
Όταν θυμάμαι πως μας δίδασκαν την ποίηση τότε, αντιλαμβάνομαι ότι έχουν εντυπωθεί 2 αλήθειες (εντελώς ψεύτικες) μέσα μου, που δεν ξέρω αν θα μπορέσουν ποτέ να διαγραφούν απ’ το λογισμικό μου.
1. Δεν μπορείς να καταλάβεις την ποίηση από μόνος σου
Πώς στο διάολο μπορεί ένα παιδί 15-16 χρονών να αγαπήσει την ποίηση, όταν ο ίδιος ο καθηγητής, ακόμα και αν έχει τις καλύτερες προθέσεις, το κάνει να νιώθει καθυστερημένο;
Για παράδειγμα, διαβάζει ένα ποίημα με 10 στίχους και σε κάθε στίχο, ο καθηγητής του δίνει από 2 νοήματα. Σύνολο, 20 νοήματα σε δέκα στίχους.
Πολλά δεν είναι;
Και θα ήθελα να ρωτήσω: έχει βγάλει κανένα manual ο κάθε ποιητής που να εξηγεί τι σημαίνει ΑΚΡΙΒΩΣ η κάθε λέξη του;
Δεν αμφιβάλλω ότι οι αναλύσεις των ποιημάτων είναι παρμένες από το έργο ανθρώπων που έχουν μελετήσει βαθιά τη δουλειά του κάθε δημιουργού.
Ωστόσο, το να πρέπει να δεχτείς ότι το κάθε ποίημα έχει μία και μόνο αλήθεια, συγκεκριμένη, να κάτσεις να στην καρφώσουν στο μυαλό και μάλιστα να εξεταστείς πάνω σ’ αυτήν, δεν είναι λιγάκι τραβηγμένο;
Ή για να το θέσω πιο ορθά: δεν είναι εντελώς έξω απ’ το πνεύμα της ποίησης;
Υποτίθεται ότι για να την καταλάβεις πρέπει να φύγεις από την κυριολεξία των λέξεων, από αυτό που σε έχουν διδάξει οι κανόνες της συνηθισμένης επικοινωνίας. Όταν όμως σε αναγκάζει ο καθηγητής να δεχτείς ότι η λέξη ή η έκφραση σημαίνει ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ αυτό που θα σου πει, τότε δεν σου δίνει μια καινούργια "κυριολεξία"; Έναν νέο επικοινωνιακό περιορισμό;
Με αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά σε αναγκάζει να γειώσεις αμέσως το ποίημα από τον κόσμο της αισθητικής εμπειρίας, στην καθημερινότητα και στους τετριμμένους κανόνες της επικοινωνίας.
Επίσης, αν διαβάζεις ένα ποίημα και πρέπει εκείνη τη στιγμή να απογυμνωθείς από τις εμπειρίες σου για να το καταλάβεις, που είναι το νόημα σ' αυτό;
Πώς θες διαφορετικοί άνθρωποι με διαφορετικά βιώματα να καταλάβουν το ίδιο;
Για παράδειγμα, πάρε αυτήν την στροφή του Καρυωτάκη απ' το ποίημα "Μόνο".
"Όλα έπρεπε να γίνουν. Μόνο η νύχτα
δεν έπρεπε γλυκιά έτσι τώρα να ’ναι,
να παίζουνε τ’ αστέρια εκεί σαν μάτια
και σαν να μου γελάνε".
Πώς θες κάποιος που έχασε έναν δικό του άνθρωπο πρόσφατα να καταλάβει το ίδιο με έναν άνθρωπο που έχασε τον έρωτα της ζωή του;
Ή κάποιος που έχει παραιτηθεί απ' τη ζωή να καταλάβει το ίδιο με κάποιον που ψάχνει από κάπου να πιαστεί;
Κάνοντας στην άκρη το βίωμα, την λογική ή την αισθητική, η ποίηση καταντά ένα αποστειρωμένο ανέκδοτο.
2. Η ανάγνωση ποίησης δεν είναι απόλαυση, είναι απαραιτήτως μια βαριά πνευματική εργασία
Από τη στιγμή που πρέπει να στην εξηγήσει κάποιος ή να διαβάσεις επιπλέον 30 σελίδες για να καταλάβεις ένα ποίημα δύο στροφών, δύσκολα η ανάγνωση μπορεί να χαρακτηριστεί "απολαυστική".
Καταρχάς, το να απαιτεί κάτι επιπλέον πνευματικό κόπο δεν είναι κακό από μόνο του, δεν σημαίνει πως ό, τι κάνουμε πρέπει να είναι μια ανάλαφρη μορφή διασκέδασης.
Αλλά να μην την απολαμβάνουμε; Γιατί;
Αν σε βάζουν να διαβάζεις την ποίηση σαν να διαβάζεις μια δυσνόητη πρόζα, πού στο διάολο είναι η μαγεία τότε; (την ψάχνεις σε τραγούδια που εκεί ο δάσκαλος δεν μπορεί να στη χαλάσει).
Όταν δείχνεις στο παιδί ότι η ποίηση δεν μπορεί να του δημιουργήσει συναίσθημα απλά και μόνο με την αλληλουχία των λέξεων, ακόμη και αν δεν καταλάβει το τελικό νόημα, πώς περιμένεις να την αγαπήσει;
Γιατί να μην μπορεί απλά να την απολαύσει ως μία καλλιτεχνική/αισθητική εμπειρία και να δει την γλώσσα ως μία εικόνα ή ως ένα παιχνίδι;
Σκέψου και το άλλο τώρα:
Φαντάσου στην τάξη να σε έβαζαν να βλέπεις ταινίες, όχι ιδιαίτερα "βαριές", ας πούμε κάποιες του Κιούμπρικ. Και κάθε δέκα λεπτά να πάγωναν την εικόνα για να σου εξηγήσουν "γιατί εδώ το πλάνο είναι έτσι, τι θέλει να πει εδώ ο πρωταγωνιστής με το βλέμμα του ή με την ατάκα του".
Καταλαβαίνεις πόσο εύκολο είναι να σε κάνουν να μισήσεις ακόμη και την επικότερη ταινία και να μη θες να ξανασχοληθείς μαζί της;
Το μάθημα της ποίησης, δεν θα έπρεπε να είχε στεγνή παράθεση του "τι θέλει να πει ο ποιητής", αποστήθιση και μετά εξέταση. Το σχολείο θα έπρεπε να διδάσκει έναν "μηχανισμό" για το πώς θα έπρεπε να διαβάζουμε και εν τέλει να προσεγγίζουμε την ποίηση. Και μετά το θέμα να παίρνει μία αυστηρά προσωπική τροπή.
Κάποιος είχε πει ότι η ποίηση είναι ένα παζλ, του οποίου όμως του λείπουν κάποια κομμάτια και τα οποία πρέπει να τα κατασκευάσεις και να τα προσθέσεις εσύ… Μέσα απ’ την αισθητική σου, τα συναισθήματά σου, την εμπειρία σου και την αντίληψή σου.
Βλέπεις, κάθε ποίημα χρειάζεται ένα κομμάτι του εαυτού σου για να θεωρείται ολοκληρωμένο και κανένας δάσκαλος δεν μπορεί να στο δώσει αυτό.
Τρίτη 24 Οκτωβρίου 2017
Φόρεμα-Clothing haiku
Πέφτει βροχή!
Φόρεμα διάφανο
ντύνει τη φύση.
It is raining!
Transparent clothing
dresses all nature
Ρυάκι
Ο νους μας είναι σφουγγάρι κι η καρδιά μας
ρυάκι
Δεν είναι περίεργο που οι πιο πολλοί
επιλέγουμε να απορροφάμε αντί να ρέουμε;
Χαλίλ Γκιμπράν,Άμμος και Αφρός,εκδ.PRiNTA
Ιρανή ποιήτρια βραβεύτηκε για το θάρρος της
rferl.org
H ποιήτρια Μπαχάι Mahvash Sabet, η οποίa φυλακίστηκε για σχεδόν μια δεκαετία στο Ιράν, επελέγη ως Διεθνής συγγραφέας θάρρους του 2017.
Ο ποιητής από τη Βόρειας Ιρλανδίας Michael Longley βράβευσε την Sabet στην τελετή απονομής του βραβείου PEN Pinter στη Βρετανική Βιβλιοθήκη στο Λονδίνο στις 10 Οκτωβρίου.
Ο Longley κέρδισε το βραβείο νωρίτερα αυτό το έτος. Το βραβείο μοιράζεται με έναν συγγραφέα που αντιμετώπισε διώξεις.
Ο Longley είπε ότι μοιράζεται "ταπεινά" το βραβείο PEN Pinter με την Sabet, λέγοντας ότι είναι "κατά βάθος μια λυρική ποιήτρια που τραγουδά την ομορφιά του κόσμου".
«Η φαντασία της είναι ραψωδική, τα ποιήματά της θέλουν να φτάσουν στα ύψη», πρόσθεσε.
Ο Longley είπε επίσης ότι η φυλάκιση της Sabet στο Ιράν ήταν "αμαρτία ενάντια στο φως".
Η Sabet ήταν μία από τους επτά Μπαχάι ηγέτες που συνελήφθησαν το 2008 και καταδικάστηκαν για κατασκοπεία και διάδοση προπαγάνδας ενάντια στο κληρικαλιστικό καθεστώς.
Απελευθερώθηκε τον Σεπτέμβριο.
Οι Μπαχάι αντιμετωπίζουν κρατικές διώξεις στο Ιράν όπου η πίστη τους δεν αναγνωρίζεται στο σύνταγμα της χώρας.
Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 2017
Η προσβάσιμη ποίηση της Rupi Kaur
npr.org
Η Ρούπι Κάουρ έχει ονομαστεί "ποπ αστέρι της ποίησης". Είναι 24 ετών. μετανάστευσε από την Ινδία στον Καναδά όταν ήταν 4 ετών. Και είναι διάσημη για τα ακατέργαστα, μινιμαλιστικά ποιήματα που δημοσιεύει στο Instagram για τους 1,6 εκατομμύρια οπαδούς της.
Αλλά τα κοινωνικά μέσα και η ποίηση δεν τα πάνε πάντοτε καλά μαζί - η Κάουρ επικρίθηκε πως αμελεί το βάθος υπέρ της προσέγγισης του ευρύτερου δυνατού ακροατηρίου στο Ίντερνετ. "Νομίζω ότι το θέμα είναι ότι έχουμε μια μορφή τέχνης που είναι άκρως παραδοσιακή - δηλαδή την ποίηση - και έπειτα έχουμε αυτό το άλλο πράγμα που είναι νέο και αρκετά μη παραδοσιακό, το οποίο είναι φυσικά τα κοινωνικά μέσα», λέει η Kaur. "Και έτσι οι θεματοφύλακες αυτών των δύο πραγμάτων είναι κάπως συγκεχυμένοι αυτή τη στιγμή".
Αυτή η σύγχυση δεν εμπόδισε το πρώτο βιβλίο, "γάλα και μέλι",της Kaur από το να μπει στους καταλόγους των ευπώλητων. Τώρα κυκλοφορεί τη δεύτερη συλλογή της, που ονομάζεται "Ο ήλιος και τα λουλούδια της" .
Κύρια σημεία της συνέντευξης
Για την απόφαση να μοιραστεί την ποίησή της
Πάντα έγραφα ποίηση για να τη βγάλω σε χαρτί, αλλά υπήρξε μια βραδιά ανοικτού μικροφώνου και είχα αυτή την τρελή και γελοία ιδέα να γράψω ένα απαίσιο ποίημα. Και πήγα εκεί, σηκώθηκα στη σκηνή και το παρουσίασα, και συνέβη κάτι εκπληκτικό όταν βρισκόμουν στη σκηνή και ήταν ο τρόπος με τον οποίο το μικρόφωνο πήρε τη φωνή μου και πώς είχα όλα αυτά μάτια να κοιτάνε σε μένα και δεν είχα αισθανθεί ποτέ κάτι τόσο ευχάριστο και τόσους πολλούς ανθρώπους να προσέχουν σε μια ιδέα μου.
Γιατί αποφάσισε να γράψει ένα κακό ποίημα
Τότε, σκέφτηκα ότι ήταν υπέροχο ... Νόμιζα ότι ήταν καταπληκτικό, όλοι ήταν σούπερ καλοί και σούπερ υποστηρικτικοί, αλλά χρόνια αργότερα, όταν συνειδητοποίησα ότι ήταν πραγματικά κακό ήταν όταν ένας από τους τύπους ... ήρθε σε μένα και είπε κάτι σαν , "Δεν πρόκειται να πω ψέματα, τη πρώτη φορά που σε είδα να απαγγέλεις, το ποίημα ήταν απαίσιο , αλλά τώρα είσαι πραγματικά πολύ καλή!"
Σχετικά με τις επικρίσεις του στυλ της
Δεν απαντώ, γιατί νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με το ότι η ποίησή μου να είναι πολύ προσιτή. Η τέχνη πρέπει να είναι προσβάσιμη από τις μάζες και όταν αρχίζουμε να την προσαρμόζουμε με τρόπο που να κρατά τους ανθρώπους έξω, τότε υπάρχει ένα ζήτημα. Όπως, για ποιους δημιουργούμε πραγματικά την τέχνη; Και έτσι σκέφτομαι για ποιους δημιουργούσα τέχνη από την αρχή - ήταν για τον εαυτό μου και για τους ανθρώπους που δεν είχαν πρόσβαση σε συγκεκριμένους τύπους αγγλικής γλώσσας. Δεν μπόρεσα να μιλήσω αγγλικά μέχρι που έφτασα στο δημοτικό σχολείο, κι έτσι η δική μου επιλογή ύφους, όλες οι προσιτές επιλογές που έκανα, είναι να σιγουρευτώ ότι είναι προσαρμοσμένη στο πρόσωπο που ήμουν όταν μεγάλωνα.
Αυτή την ιστορία επιμελήθηκαν για το ραδιόφωνο οι Jacob Conrad και Alyssa Edes και προσαρμόστηκε για το διαδίκτυο από την Petra Mayer
Το Δισκοπότηρο-The Grail
Ύψωσα το λόγο !
Ναι,είπα τις λέξεις
και ας έχασα έπειτα τη λαλιά μου.
Ας με κατάκαψε
η φωτιά για χρόνια!
Σημαδεμένα πρόσωπο και σώμα
μα προσπάθησα!
Δε μ'έπνιξε η σκόνη
του φόβου κι η ομίχλη του
Για λίγο μόνο
έφτασε στα ουράνια η ψυχή μου...
I raised the cause!
Yes,I said the words
even if my voice gone forever lost.
What if I was burning down
by the fire for years!
Scarred are my face and body
but I tried!
I wasn't overwhelmed by the dust
of fear and its mist
For a few moments
me soul reached the heavens...